تهیه و ترتیب: عالیه احمدی
یکی از موضوعات بسیار مهمی که در قرآن مطرح است و خداوند به آن بسیار بها میدهد، خانواده است و یک سوال این است که آیا ما خانواده موفقی داریم یا خیر و ویژگی های مهم یک خانواده موفق چیست؟
خانواده مهمترین خشت بنای اجتماع است و اگر خانواده سالم، متعالی و استوار باشید میتوان به داشتن جامعه ی سالم، متعالی و استوار امید وار بود. خانواده رکن طبیعی و اساسی اجتماع و واحد بنیادی جامعه است و در حفظ و قدرت ملی نقش موثری ایفا میکند.
سستی و تباهی خانواده انحطاط ملت را به دنبال می آورد. در این این مقاله سعی شده است تا با الهام از آیات الهی ، فلسفه تشکیل خانواده و ویژگی ها و کار کرد های خانواده موفق را معرفی کنیم.
چیستی خانواده:
از بدو خلقت و آغاز پیدایش انسان بر روى کره خاکى، همواره زنان و مردان با تشکیل کانونى به نام خانواده، عمرى را در کنار یکدیگرگذرانیده و فرزندانى در دامان پر مهر خویش پرورانده و از این جهان رخت بر بسته اند. خانواده یک واحد اجتماعى است که هدف از آن در نگاه قرآن، تأمین سلامت روانى براى سه دسته است: زن و شوهر، پدر و مادر و فرزندان. همچنین هدف، ایجاد آمادگى براى برخورد و رویارویى با پدیده هاى اجتماعى است . درآیه 74 سوره فرقان مى خوانیم:
«رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقینَ إِماماً»
و کسانى اند که مى گویند: پروردگارا، از همسران و فرزندانمان نسلى پرهیزگار به ما ببخش که مایه خرسندى و روشنى چشم ما باشد، و چنان کن که در کارهاى پسندیده و دستیابى به رحمت تو از همگان سبقت گیریم و پیشوا و مقتداى تقواپیشگان باشیم.
این آیه بر اهمیت خانواده و پیش آهنگى آن در تشکیل جامعه نمونه انسانى اشاره دارد، همچنان که پیوندهاى سالم و درخشان خانوادگى را ایده آل پرهیزکاران معرفى مى کند. کوشش مصلحان جامعه- مخصوصاً پیامبران الهى- این بوده است که نظام خانواده، یک نظام مستحکم و پایدار باقى بماند و هیچ عاملى نتواند این کانون سعادت و اجتماع کوچک را متلاشى کند.
دنیاى امروز که دنیایى مضطرب و پریشان است، على رغم پیشرفت هاى حیرت انگیز در علم و صنعت، در مسئله خانواده با مشکلات بزرگى روبه رو است به نحوى که در حال فروپاشى و از دست دادن بسیارى از کارآیى هاى خود مى باشد.
فلسفه تشکیل خانواده
چرا اسلام به تشکیل خانواده بها می دهد کلید گشایش این سؤال در قرآن است. طبق آیات الهی، انسان ها طوری آفریده شده اند که جفت خواهی به سرشت و آفرینش آنها برمی گردد. خداوند در سوره نبا آیه ۸ چنین می فرماید:« و خلقناکم ازواجا؛ ما شما را جفت جفت آفریدیم. » بنا بر این زن و مرد کامل کننده یکدیگرند و با وجود هر یک، دیگری به کمال رسیده و در کنار هم به آرامش می رسند. در سوره روم آیه ۲۱ می فرماید: «و از نشانه های او این که از [نوع] خودتان همسرانی برای شما آفرید تا بدان ها آرام گیرید، و میانتان دوستی و رحمت نهاد. آری، در این [نعمت] برای مردمی که می اندیشند قطعاً نشانه هایی است.» از دیدگاه قرآن اصولاً خلقت موجودات و از جمله انسان ها به صورت زوج است که به حسب فطرت در پی یافتن مکمل و نیمه دیگر خود می باشند تا به آرامش، کمال و مودتی که خداوند وعده داده است برسند و خاصه در وجود انسان زمینه ای از مودت و رحمت وجود دارد که تجلی گاه آن فقط محیط خانواده است.
اما آن سکونی که قرآن وعده اش را می دهد تنها در نهاد مقدس خانواده است که نمایان می شود و تجلی می یابد. اینجاست که انسان با الهام از قرآن پی می برد که خانواده تنها محیطی برای ارضای نیاز ها وتوالد و تناسل نیست بلکه نهادی است که اهداف والاتر و بالاتری را در برنامه جامع خود دارد.
معیار خانواده موفق از منظر قرآن
خانواده موفق یعنی تپیدن یک قلب در سینه همه اعضای آن، یعنی روحی مشترک در چندین کالبد که باعث می شود همگام و همراه یکدیگر به سمت کمال ره بپیمایند. در این خانواده، وحدت، هماهنگی و انسجام اهمیت بسیار دارد، تفرقه جایی ندارد و کار ها با شور و مشورت سرانجام می گیرند. برای داشتن یک کانون گرم و موفق باید قدم اول را درست برداریم و آن انتخاب همسر با ملاک های اسلامی است که مهم ترین آنها، ایمان و باورهای صحیح، حسن خلق، تقوا و سلامت جسمی و روانی است. در این صورت است که می توان به داشتن خانواده ای موفق امید وار بود. معیار قرآنی خانواده های موفق در آیه ۲۱ سوره روم ذکر شده است که میفرماید:
«وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّهً وَرَحْمَهً إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ ؛ و یکی از نشانه‌های لطف الهی این است که برای شما از جنس خودتان، جفتی (و همسری) بیافرید که در بر او آرامش یابید و با هم انس گیرید و میان شما، مهربانی و قرار ساخت. به یقین، در این [نعمت] برای مردمی که می‌اندیشند، نشانه‌هایی است».
از همین آیه ابن سینا سود جسته و اساس توفیق هر خانواده را بر چهار رکن «آرامش و سکون، عشق، رحمت و اخلاق» می داند. از این رو خانواده هایی که سنگ زیربنای زندگی خود را بر پایه ارکان یاد شده بگذارند موفق محسوب می شوند. از دیگر ویژگی های خانواده موفق می توان به این نکات نیز اشاره کرد: خانواده ای که از عواطف و اخلاق و دیانت اشباع شده و بستری گردیده باشد برای رشد معنوی اعضای آن، زمینه ای برای بروز پاکی و عدالت هم در بین اعضای خود و هم در سطح اجتماع خواهد شد.
و کلام آخر اینکه
از مهمترین ویژگیهای خانواده های خوشبخت و موفق میتوان از عناصری مثل تعهد، قدردانی، ارتباط و وقت گذاشتن به همدیگر، همکاری و تعاون و نظم و انظباط میباشد و داشتن خانواده گرم و صمیمی و پر از موفقیت آرزوی همه ماست، پس باید با تقویت ایمان و احترام به اصل تفاوت بین زن و مرد و با ایثار و گذشت ، روحیه تعاون را در خانواده اجرایی کنیم ، تا به تفاهم و توازن که خمیرمایه موفقیت است برسیم و با تبادل اندیشه و شور و مشورت در حفظ آن بکوشیم تا همواره طعم موفقیت را بچشیم.
