نه به گند اخوانیزم!
جهادی+طالبی= جهالت و خیانت!

نوشته: عبدالباسط امل

کلماتی که این روزها بروی بعضی دیوارها در سرک لیلیه پوهنتون کابل و دارالامان نوشته شده. بقایای کمونیزم اکنون تحت پرچم دموکراسی باردگر به فعالیت و تخریب کاری آغاز کرده اند.
از اخوانی و طالبی بگذریم ولی جهادی و جهاد کلماتی اند بس مقدس؛ بارها و بارها در قرآن از جهاد و مجاهد(جهادی) ذکر شده است. 
حضرت رسول اکرم صلی الله علیه وسلم سردار مجاهدان و جهادیان است، اصحاب کرام رضوان الله علیهم اجمعین مجاهد بودند، خلفای جهان اسلام همه مجاهد بودند، بزرگترین فاتحان سرزمین های اسلامی مجاهد اند. مجاهدیکه از آن الله متعال و حضرت رسول اکرم صلی الله علیه وسلم به بهترین الفاظ توصیف کرده؛ امروز چنان بیقدر و بی ارزش شده که از هرسو برآن میتازند و به آن از کلمه مترادف جنگسالاران، جنایت کاران جنگی و تروریستان استفاده می نمایند. عده ی از مردم درین رابطه بی توجهی را اختیار می نمایند ولی باید بگویم که استفاده چنین الفاظ و تعبیر نادرست و یا ملقب ساختن هر ناکسی به اسم مجاهد در حقیقت تفسیر غلطیست از قرآنکریم و احادیث حضرت رسول اکرم صلی الله علیه وسلم حتی که تحریف آیه های قرآن عظیم الشأن و احادیث شریف بوده میتواند. زیرا هرجائیکه در قرآن از جهاد و مجاهد ذکر شده به تعقیبش ویا در آیات قبلی اوصاف و خصوصیات مجاهد آمده و این خود بیانگر آنست که مجاهد صرف بندگان خاص و مقرب الهی اند، بندگانی که دست شان به خون بیگناهان، ناموس ملت، دارائی ملت آغشته نیست و از اعمال زشت تا توان بندگی بدور اند. مردمانی که هدف از برداشتن سلاح و مبارزه شان پایان دادن به نظام طاغوتی و رهائی امت مسلمان از اسارت کفر میباشد. مردمانیکه بخاطر رضای الله متعال برخاسته اند و دور از هرنوع اختلافات گروهی، فکری و کینه توزی و دسیسته چینی نسبت به همدیگر اند و همه باهم تحت یک قیادت یا قیادت های متعدد برضد دشمنان اسلام و وطن جهاد مینمایند.
به آنانیکه چنین کلماتی را روی دیوارها می نویسند دلسوزانه خطاب میکنم که اگر میخواهید ایمان تان در امان بماند و از جمله مؤمنان خارج نشوید دست بردارید، چون شما با این عمل تان افکار جوانان و نوجوانان را منحرف می سازید و سبب میگردید تا آنان از قرآن فاصله گیرند. اما اگر به دین اسلام توجه ندارید و میخواهید با دشمنان این دین همکاری نمائید و اگر خواهان شمار شدن از زمره آنان در روز آخرت هستید به کار تان ادامه دهید. که درین صورت ان شاءالله به مانند سالهای قبل لاش های تان به جاده ها خواهد افتاد و یکبار دگر ذلیل و سرخم خواهید شد.
بدانید که خداوند در کار خیر مددگار بندگانش است ولی در کار شر نه!

خطای دیگران را عفوه کنید

نویسنده:ناصرالدین نوری

ترجمه: مؤمن حکیمی

در تعلیماتی که پیامبر صلی الله علیه وسلم در مورد فضایل اخلاقی به امت خویش داده اند امانت داری، وفا به عهد، بجا آوردن وعده. و عطا و بخش در راه الله متعال برازندگی بیشتر دارد. عطا یا دادن در راه الله به این معناست که آنچه الله عزوجل به ما داده است آنرا امانت الهی تلقی کرده و با کمال فیاضی، سخاوت و کرم بالای دیگران مصرف کنیم. بر اساس آموزه های نبوی دادن و خرج کردن تنها مربوط به مال و سرمایه نمی باشد، بلکه دامنۀ آن خیلی وسیع است. درین دایره هر نوع مدد رسانی به بندگان، مانند سواری دادن به کسی، مال و متاع کسی را انتقال دادن، انداختن آب از دلو خود به دلو دیگران، سنگ و خار و سایر اشیای مضر را از راه دور کردن، سخن نیک گفتن حتی باز داشتن آزار و اذیت خود از دیگران تمام اینها در تعریف صدقه شامل می‌باشد.

یک جانب خیلی مهم در سخاوت، عفو کردن دیگران است. عفو کردن ظاهراً مربوط مال دادن نمی‌شود. ولی این سینۀ فراخ، سخاوت و قلب پاک است که ما را به مقامی می‌رساند که آنچه را الله عزوجل نزد ما گذاشته است، آنرا منحصر به خود ندانیم، بلکه به دیگران نیز بدهیم. همین فیاضی و طهارت قلبی تقاضا می‌کند اگر از جانب کسی خطایی در حق ما صورت گیرد، و یا تکلیف و ضرری به ما برساند و یا به کسی قرض دهیم و او توان بازپرداخته آنرا نداشته باشد از وسعت و گذشت کار گرفته راه عفو، آسانی و گذشت را اختیار کنیم.
عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ عَلَى الْمِنْبَرِ:أَلا أُنَبِّئُکُمْ بِشِرَارِکُمْ؟قَالُوا: بَلَى، إِنْ شِئْتَ یَا رَسُولَ اللَّهِ، قَالَ:فَإِنَّ شِرَارَکُمُ الَّذِی یَنْزِلُ وَحْدَهُ، وَیَجْلِدُ عَبْدَهُ، وَیَمْنَعُ رِفْدَهُ، قَالَ:أَفَلا أُنَبِّئُکُمْ بِشَرٍّ مِنْ ذَلِکُمْ؟قَالُوا: بَلَى إِنْ شِئْتَ یَا رَسُولَ اللَّهِ، قَالَ:مَنْ یُبْغِضُ النَّاسَ وَیُبْغُضُونَهُ، قَالَ: أَوَ أُنَبِّئُکُمْ بِشَرٍّ مِنْ ذَلِکُمْ؟قَالُوا: بَلَى إِنْ شِئْتَ یَا رَسُولَ اللَّهِ، قَالَ:الَّذِینَ لا یَقْبَلُونَ عَثْرَةً، وَلا یَقْبَلُونَ مَعْذِرَةً، وَلا یَغْفِرُونَ ذَنْبًا، قَالَ: أَفَلا أُنَبِّئُکُمْ بِشَرٍّ مِنْ ذَلِکَ؟قَالُوا: بَلَى یَا رَسُولَ اللَّهِ، قَالَ:مَنْ لا یُرْجَى خَیْرُهُ، وَلا یُؤْمَنُ شَرُّهُ. (المعجم الکبیر للطبرانی)
حدیثی که حضور شما تقدیم گردید، شامل همین فیاضی، سخاوت و گذشت از خطای دیگران می‌باشد و مضمون آن با الفاظ مختلف مختلف در بیشتر کتاب های حدیث ذکر شده است

از ابن عباس رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم بالای منبر ایستاده بودند و فرمودند: آیا شما را از بدترین تان خبر دهم؟ گفتند: بلی یا رسول الله اگر خواسته باشی. فرمودند: آنکه به تنهایی تنها می‌زیید(فقط به خود فکر می‌کند) غلام و مزدور خود را می‌زند و مهمانی و طعام خود را از دیگران مینع می‌کند. باز فرمودند: آیا بدتر ازین را برایتان بگویم؟ گفتند بلی اگر خواسته باشی یا رسول الله. فرمودند: آنکه مردم را بد می‌بیند و مردم او را بد می بیند. باز گفت: «آیا بدتر این را برای‌تان بگویم؟گفتند : بلی یارسول الله اگر خواسته باشی. فرمودند: کسانی که از خطا و لغزش دیگران نمی‌گذرند و عذر کسی را قبول نمی‌کنند و گناه کسی را عفو نمی کنند. باز فرمودند : آیا بدتر ازین را برایتان خبر دهم؟ گفتند: بلی یا رسول الله . ایشان فرمودند: آنکه هیچ خیری از او انتظار نمی‌رود و از شرش کسی خود را در امان احساس نمی‌کند.

این حدیث خیلی جامع بوده و موضوعات مختلف را بیان می‌کند. اما مضمون اساسی آن یکی است و آن اینکه انسان در برابر دیگران با سخاوت و مروت تمام برخورد نماید، آزمند و خود خواه نباشد، همه چیز را برای خود نخواهد، بلکه آنچه را الله عزوجل برایش داده است، بجای جمع کردن و بار بار شمردن آن، در راه الله متعال بمصرف برساند، مال خود را هم بدهد، روش خوب هم در پیش گیرد و کوتاهی های دیگران را عفو نیز کند.

ایشان سخن خود را به شیوۀ خیلی دلچسپ آغاز نموده و با طرح سؤال از صحابۀ کرام می‌پرسد که بدترین انسان چه کسی است؟ بعد از آن خودش توضیح میدهد که بدترین انسان کسی است که«ینزل وحده» ترجمۀ لفظی آن چنانچه تذکر یافت اینست که به تنها منزل می‌گزیند. اما در محاورۀ عربی «ینزل» هم به معنای مهمان شدن می‌آید و هم به معنای میزبانی استعمال می‌گردد. چنانچه می‌گویند «ألا تنزل بنا» آیا مهمان ما نمی شوی، یا آیا نزد ما منزل نمی‌گیری؟ لذا منزل گرفتن نزد کسی به معنای مهمان شدن نزد او می باشد. و هم به معنای مهمانی دادن به او می‌آید. مراد و مقصد درین حدیث اینست که مال، خوراک، نوشاک، توجه و فکر و هر چیز او منحصر به خودش و فقط در خدمت خودش می‌باشد. او خود را مهمان می‌سازد و همیشه درین فکر است که چگونه مال بدست آورد، چه بخورد، به زن و فرزند خود چه بدهد… خلاصه اینکه فقط بخود می‌اندیشد و همیشه خود را می‌نگرد.AfwaEkhata

بدتر از آن رفتار و عملکرد انسان دیگری را ذکر می‌نماید که در برابر خادم و غلام حود در پیش گرفته است. درین حدیث کلمۀ «عبد» ذکر شده است که به معنای غلام است. البته در عصر حاضر که غلامی وجود ندارد، این کلمه را میتوان به معنای خادم نیز بکار برد. و در جمع خادم آنکه خدمتگار شخصی است، آنکه در دفتر ملازم است، آنکه در فابریکه و کارخانه کار می‌کند خلاصه تمام زیردستان شامل می‌گردد. و «یجلد» شامل هر نوع برخورد داشت و بیرحمانه می گردد یعنی با زیردستان خود برخورد بیرحمانه و درشت دارد. آنها را می زند، توهین می‌کند، برخورد غیر انسانی می‌نماید، دشنام میدهد و اگر خطایی را مرتکب شوند بالای شان خشم می‌گیرد… تمام این سلوک را در برابر زیر دستان خویش روا میدارد.
«یمنع رفده» یعنی عطایا و بخشش خود را باز میدارد، مالی را که الله متعال برایش داده است حق محتاجان را به سخاوتمندی و کرم اداء نمی کند.

اگر درین حدیث مبارک دقت کنیم می‌بینیم که مضمون آن به یک ترتیب خاصی به پیش می‌رود، خودخواهی، بدرفتاری با دیگران، آنها را حقیر شمردن، و مالی را که الله متعال داده است از دیگران منع کردن، تمام اینها نواقصی اند که درینجا تذکر یافته است این نواقص زمانی که عمیق‌تر شود، بدی های بیشتر از آن نشئت می کند و انسان را از بدی به سوی بدتر سوق میدهد.

رسول الله صلی الله علیه و سلم بعد ازین می‌پرسند که آیا در مورد انسان بدتر ازین برایتان بگویم؟ این شیوۀ خیلی دلچسپ و مؤثر تعلیم و تربیت است که پیامبر علیه السلام آنرا در پیش گرفته اند. یعنی سوال کردن تا مردم متوجه شوند، بعد از آن جواب دادن و مختصر گفتن شیوه ایست که سخن را اعماق قلب انسانها جابجا می‌سازد. ازین شیوه بیان انسان هم می‌آموزد و هم متأثر گردیده و آماده عمل کردن می‌شوند. در جواب این سوال صحابه کرام عرض کردند که بلی حتماً بگوئید. ایشان فرمودند: شخصی است که مردم را بد می بیند و مردم او را بد می بیند. یعنی زمانی که انسان دیگران را احترام نمی‌گذارد، خدمت نمی‌کند و با آنها محبت نمی‌ورزد، مردم نیز با او محبت و احترام نمی‌کنند. و زمانی که انسان با مردم دشمنی می‌کند، مردم نیز با او دشمنی می‌نماید. چه این دشمنی با اقربا باشد یا با اعضای خانواده و یا همنشینان و یا اهل محله و قریه، این نوع برخورد و سلوک نتیجۀ حتمی خود خواهی و آزمندی خواهد بود. این گونه انسان امداد و دستگیری مردم خود را از قطع می‌کند و زمانی که دیگران زیر دست او قرار می‌گیرد با آنها نیز برخورد غیر انسانی و بد رفتاری می‌کند. آشکارست که اگر شخصی مردم را بد ببیند، مردم نیز با او محبت نمی‌کنند، بلکه با بدبینی و دشمنی با وی برخورد می‌نمایند.

ایشان بعداً می‌فرمایند: که بدتر ازین نیز وجود دارد و آن کسی است اگر شخصی خطایی در برابرش مرتکب شود و یا سخن نادرست بگوید، و باز عفو و بخش بخواهد، غدر او را نمی پذیرد.
خشم را فرو بردن و دیگران را عفو کرد با صفت سخاوت و مال خرج کردن در راه الله متعال رابطه عمیق دارد، و در اکثر احادیث هر روی آنرا یکجا ذکر می نماید.

در حدیث صحیح که مسلم روایت کرده است، پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده اند: سوگند یاد می کنم که صدقه دادن باعث کاهش مال نمی شود. ولی ما همیشه گرفتار این وسوسه می‌شویم که اگر مال خود را صدقه کنیم، نزد ما چیزی نمی ماند تا پس اندازه کنیم، ولی عملاً تا امروز هیچ جایی ندیده ایم که کسی در راه الله مال مصرف کند و اینکار باعث کاستن از سرمایه شان گردد.

در همین حدیث می‌فرماید: ناممکن است که کسی خطای دیگران را عفو کند و در عزت و مقام او افزون نگردد، بلکه برعکس عزت و وقار او چندین برابر افزایش یافته است.

انسان کاهگاهی فکر می‌کند که فلان شخص بر خلافم چنین و چنان گفت، اگر من انتقام خود را نگیرم شخصیتم خدشه دار می‌شود و وقار و عزتم زیر سوال می‌آید. اما رسول الله صلی الله علیه وسلم این پندار غلط را نفی نموده و با تأکید می‌فرمایند؛ هرگز چنین نخواهد شد، از دادن صدقه در مال انسان هیچ نوع کمی نمی‌آید و در نتیجۀ عفو کردن دیگران هیچ صدمه‌ای به وقار و عزت تان وارد نمی‌شود. بلکه الله عزوجل مال او را هم افزایش میدهد و عزت او را نیز زیاد می کند. به همین منوال اگر کسی تواضع اختیار می نماید و خود را در برابر دیگران کمتر میداند. الله عزوجل او را بلند می برد احترام و وقار او را نزد مردم افزون می سازد.

این سه نکته در یک حدیث کنار هم ذکر گردیده است و از سیاق کلام فهمیده می شود که مصرف کردن مال در راه الله و معاف کردن خطای دیگران از یک صفت مشترک ریشه می‌گیرد و با هم در ارتباط است. یعنی عفو کردن دیگران از فراخی سینه و پاکی و بی آلایشی قلب نشأت می‌کند و موجودیت همین صفات در وجود انسان است که باعث مغفرت الهی نیز می‌گردد. قرآن مجید زمانی که از طلب‌گاران مغفرت و رضای الهی صحبت می‌کند، یک صفت مهم آنها را بیان نموده و می‌گوید که آنها کسانی اند که خشم خود را فرو می برند و از خطای دیگران می‌گذرند.
وَسَارِعُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِینَ (133) الَّذِینَ یُنْفِقُونَ فِی السَّرَّاءِ وَالضَّرَّاءِ وَالْکَاظِمِینَ الْغَیْظَ وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ وَاللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ (134) [آل عمران : 133 ، 134]

و به سوى آمرزشى از پروردگارتان و بهشتى که پهنایش [به وسعتِ] آسمان‌ها و زمین است بشتابید؛ بهشتى که براى پرهیزکاران آماده شده است(133) آنان که در گشایش و تنگ دستى انفاق می‌کنند ، و خشم خود را فرو می‌برند و از [خطاهاىِ] مردم در می‌گذرند و خدا نیکوکاران را دوست دارد. (134)

در سلسلۀ واقعه افک می‌خوانیم که در میان منافقین یک تعداد مؤمنان نیز درین گناه شریک شدند. چون دروغ و افترای منافقان ثابت گردید، ابوبکر صدیق رضی الله عنه سوگند یاد کرد که عطا و بخششی که به یکی نزدیکانش میداد و او نیز از جملة مؤمنانی بود که مرتکب خطا گردیده و در افترا شریک شده بود، قطع کند، الله عزوجل ایشان را منع نموده و فرمود:

وَلَا یَأْتَلِ أُولُو الْفَضْلِ مِنْکُمْ وَالسَّعَةِ أَنْ یُؤْتُوا أُولِی الْقُرْبَى وَالْمَسَاکِینَ وَالْمُهَاجِرِینَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَلْیَعْفُوا وَلْیَصْفَحُوا أَلَا تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَکُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ [النور : 22]
و از میان شما کسانى که دارندگان ثروت و گشایش مالى هستند ، نباید سوگند یاد کنند که از انفاق مال به خویشاوندان و تهى دستان و مهاجرانِ در راه خدا دریغ ورزند ، و باید [ بدى آنان را که براى شما مؤمنان توانگر سبب خوددارى از انفاق شده ] عفو کنند و از مجازات درگذرند؛ آیا دوست نمی‌دارید خدا شما را بیامرزد ؟ و خدا بسیار آمرزنده و مهربان است

ابوبکر صدیق رضی الله عنه با شنیدن این آیت فرمود: بلی یا الله متعال دوست دارم که گناهانم بخشیده شود و آن عطای که به شخص مذکور می‌داد دوباره جاری کرد.
انسان از یک طرف مرتکب صد ها گناه می‌شود و از صبح تا شام مرتکب هر نوع ناشکری و کفران می شود، مگر باز هم دست بلند کرده دعا می‌کند و از الله متعال امیدوار است که مورد عفو قرار گیرد و مغفرت شود. از سوی دیگر اگر شخص دیگری مرتکب کاری گردد و یا سخنی بگوید که با مزاجش برابر نباشد فوراً خشم گرفته و حاضر نمی‌شود که از خطای او بگذرد و عذرش را بپذیرد! ولی آیا دوست ندارند که الله عزوجل گناهان شما را عفو و مغفرت کند؟! پس انسان که همیشه در برابر الله عزوجل عاجز، فقیر گنهکار و محتاج مغفرت است چگونه میتواند از گناه دیگران که پوزش میخواهد، گذشت و عفو نکند؟

با در نظر داشت اهمیت این قضیه است که رسول الله صلی الله علیه وسلم در روایات زیادی به عفو و گذشت ترغیب کرده اند. چنانچه می فرمایند.

عَنْ عُقْبَةَ بْنِ عَامِرٍ قَالَ لَقِیتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ لِی یَا عُقْبَةُ بْنَ عَامِرٍ صِلْ مَنْ قَطَعَکَ وَأَعْطِ مَنْ حَرَمَکَ وَاعْفُ عَمَّنْ ظَلَمَکَ(مسند أحمد)
از عقبه بن عامر روایت است که با رسول الله صلی الله علیه وسلم مقابل شدم، ایشان فرمودند: ای عقبه بن عامر صلة رحم را برقرار کن با کسی که از تو می‌برد و بده به کسی که ترا محروم می‌گرداند و از کسی که بر تو ظلم می‌کند عفو و گذشت کن.

در روایات دیگری می فرماید که این صفات از جملۀ مکرم ترین صفات اخلاقی است و جای دیگری تصریح می کند که صاحب بهترین اخلاق کسی است که همین سه صفت را داشته باشد و می‌فرماید که کسیکه این صفات را دارا بوده و این کار ها را انجام میدهد، الله عزوجل او را در آخرت عفو و مغفرت نموده و درجاتش را بلند می‌گرداند، هر چیزی که بخواهد برایش میدهد و آن ذاتی برایش مهمانی میدهد که غفور و رحیم است.

اگر ما می خواهیم که این زندگی مختصر دنیایی را با امن و امان و با سکون و محبت بگذرانیم یگانه طریقه آن چنین است، که انسان خود را وقف خدمت دیگران گرداند و عفو و گذشت و محبت با دیگران را در پیش بگیرد. قرآن کریم همین نسخه را بدست ما میدهد و می فرماید بدی را با بهترین نیکی دفع کنید، بزودی خواهید دید که آنکه دشمن و عداوت با شما دارد، دوست گرم و صمیمی تان خواهد شد.
وَلَا تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَلَا السَّیِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَیْنَکَ وَبَیْنَهُ عَدَاوَةٌ کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمِیمٌ [فصلت : 34]

نیکى و بدى یکسان نیست. [بدى را ] با بهترین شیوه دفع کن [با این برخورد متین و نیک] ناگاه کسى که میان تو و او دشمنى است [چنان شود] که گویى دوستى نزدیک و صمیمی است.

ابن عباس رضی الله عنه در تفسیر این آیت می‌فرماید: بهترین صبر آنست که چون کسی در برابر انسان مرتکب ظلم و تجاوز گردد و یا رفتار ناشایسته نماید، انسان صبر نموده و جواب بدی را با خوبی بدهد. و سخن دیگر اینکه اگر تکلیفی از سوی کسی به انسان برسد و او را عفو نماید، الله عزوجل وعده داده است که زندگی مملؤ از امنیت و سکون برایش میدهد و قلب دشمنان را نرم ساخته و به دوست صمیمی مبدل می سازد.

درین راستا اسوه و مثالی را که پیامبر صلی الله علیه وسلم تقدیم کرده اند بهترین نمونه ها برای پیروی می‌باشد. آن تمام دشمنانی که سالهای سال در پی جان ایشان بودند، ایشان را از خانه و کاشانۀ شان اخراج کردند، در راه شان خار فرش کردند، آنقدر سنگباران کردند که بدن مبارک شان خون آلود شد، بالآخره دندان مبارک شانرا شکستاندند، اما آخر الامر تمام آنها بحضور شان آمده از بهترین همراهانه مخلص شان شدند. این تغییر کلی در نتیجۀ عملکرد و روش پیامبر صلی الله علیه وسلم بود که بدی را با خوبی جواب میداد و کسانی را که مرتکب غلطی می‌شد عفو می‌کرد.

سفر ایشان به طائف واقعۀ خیلی معروف است. ایشان در سال دهم بعثت بعد از آنکه تمام امیدش از مکه بریده شد و ابو طالب و همسر مهربان شان خدریجه رضی الله عنها وفات یافتند و اهل مکه دیگر برای شنیدن سخنان شان آمده نبودند، کسانی که قابل ایمان آوردن بودند ایمان آوردند و آنهاییکه مخالفت می ورزیدند، بر مخالفت خود سر سختانه ادامه دادند…

پیامبر صلی الله علیه وسلم به این امید رهسپار طایف شدند که شاید درین سرزمین جدید دعوتش را لبیک بگویند و برای شان مرکزی درست شود که از آنجا دعوت خود را نشر نماید.
سرداران طایف با بسیار حقارت و سلوک ذلت آمیز با ایشان برخورد کردند، سخنان حقارت آمیز گفته و ایشان را مورد تمسخر قرار دادند. آنها به این اکفتاء نکردند بلکه او با شان و بی خردان را تحریک نمودند که ایشان را سنگباران کنند. در اثر سنگهای آنها جسم مبارک شان خود آلود شد و آنقدر خون رفت که بوتهای شان از خون پر شد. پیامبر صلی الله علیه وسلم خسته و بیحال به باغی پناه برد. در آنجا یک غلامی که دین عیسوی داشت نزدیک شده و زخم های شانرا شست و خوشۀ انگوری را برایشان پیش کرد در روایات صحیح آمده است که سایۀ ابر فرا رسید و چون بالا نگریست جبرئیل علیه السلام را دید. جبرئیل گفت: ای محمد امروز برخوردی که اهل طایف با تو کردند تمام آنرا الله متعال می‌نگریست. اینک همراه من فرشته های کوها را فرستاده است تا هر حکمی که بدهی آنها تعمیل کنند. بعد از آن فرشته های کوه ها گفتند: الله عزوجل ما را بخدمت تو فرستاده است. اگر بخواهی و حکم کنی تمام وادی طایف را بین دو کوه خورد سازیم.

بگوئید این گونه قوت بزرگ در اختیار چه کسی قرار گرفته است؟ پیامبر صلی الله علیه وسلم ظاهراً هیچ قوت مادی نداشت، اما فرشته ها منتظر فرمان ایشان بودند تا کسانی را که ایشانرا سنگباران کردند، بدن شانرا خون آلود کردند، دشنام دادند و استهزاء کردند با تمام هست و بود شان در میان دو کوه قرار داده و نابود گرداند اما پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: نه، شاید از اولادۀ آنها کسانی به دنیا بیایند که دعوت اسلام را بپذیرند. در نتیجۀ همین برخورد مملؤ از گذشت و محبت بود که بعد ها تمام مردم طایف ایمان آوردند و تمام عرب پیرو و تابع ایشان شدند.

پیامبر صلی الله علیه وسلم با همراهان خویش آنقدر گذشت می نمود که حتی در مواقعی که تصور عفو و گذشت را نمی توانیم ایشان از عفو و گذشت کار گرفته اند.

بعد از صلح حدیبیه کفار مکه از مفاد معاهده‌ای که صورت گرفته بود، خلاف ورزی کردند. پیامبر صلی الله علیه وسلم به صورت مخفیانه و بی سر و صدا برای فتح مکه آمادگی می گرفت و میخواستد که به صورت ناگهانی بر مکه یورش برده و بدون خونریزی مکه را فتح کنند و برای تصرف حرم مکی یک قطره خون هم نریزد. بر اساس همین پلان با خاموشی کامل آمادگی می‌گرفت. حاطب بن ابی بلتعۀ بخاطری اینکه بر قریش منتی گذاشته و بعضی اقربای خود را در مکه مورد حفاظت قرار دهد، نامه‌ای نوشته و به مردم مکه خبر داد که پیامبر صلی الله علیه وسلم بر مکه حمله می‌کند و شما بفکر نجات خویش شوید.

این خط را به یک زن سپرد تا آنرا به مکه برساند، الله عزوجل ذریعۀ وحی به پیامبر صلی الله علیه وسلم خبر داد و ایشان بلافاصله علی رضی الله عنه و یک صحابی دیگر را به دنبال آن فرستاد. آنها بعد از طی مسافتی آن زن را گرفتار نموده آن خط را از نزدش گرفتند و بحضور پیامبر صلی الله علیه وسلم رسانیدند.

عمر رضی الله عنه فوراً گفت: اجازه بدهید که گردن او را بزنم! پیامبر صلی الله علیه وسلم گفت کمی صبر کن و حاطب را نزد خود خواست و پرسید که چرا چنین کاری را کردی؟

حاطب گفت: من انسان خیلی ناتوان و بیکس هستم. غیر از من کسانی که اینجا حضور دارند اقربا و نزدیکان شان در مکه هستند و آنها میتوانند که خانه و گاشانۀ شانرا حفاظت نماید. من فکر کردم که تو پیامبر الله هستی و مطابق فرمان الله متعال حرکت می‌کنی و درین که مکه برایت فتح می‌شود هیچ شکی وجود ندارد. و این کاری که می‌کنیم هیچ تأثیری بر فتح مکه نمی‌گذارد. لذا خواستم تا منتی بر قریش بگذارم تا زن و فرزندم را حفاظت کنند…

پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: او راست می‌گوید. عمر رضی الله عنه گفت ای رسول الله اجازه بدهید تا گردن او را بزنم! پیامبر صلی الله علیه وسلم سخن عمر را رد کرده و گفت ای عمر تو نمی‌دانی که او از جملۀ اصحاب بدر است و الله عزوجل در قلب اهل بدر اخلاص را گذاشته و نیت های شان را درست کرده است. به همین خاطر گناه آنها قابل عفو است و الله عزوجل آنها را عفو کرده است. با شنیدن این سخن اشک از چشمان عمر رضی الله عنه جاری شد و بر آنچه گفته بود اظهار پیشمانی کرد.

می بینیم که رسول الله صلی الله علیه وسلم چگونه با بردباری و خونسردی در مورد حوادث تحقیق می نماید، با اصحاب کرام برخورد مملؤ از شفقت داشته از حسن ظن کار می گیرند، جایگاه آنها و شخصیت و سوابق آنها را در نظر گرفته خطای شانرا عفو می کند و اینرا نیز ابراز میدارد که آنها مستحق عفو و بخشش هستند.

در مسایل خورد و بزرگ روش پیامبر صلی الله علیه وسلم نیز همینگونه بود. مردم به ایشان تکلیف می‌رساندند، به ایشان طعنه می زدند، سخنان ناسزا می‌گفتند، باز دشمنان، منافقان و یهودیان نزد شان می‌آمدند. حتی کسانی که پیامبر صلی الله علیه وسلم از نفاق شان آگاه بود به ایشان مراجعه می‌کرد، اما پیامبر صلی الله علیه وسلم به یکی شان هم سخن درشت نگفتند و جواب سرد ندادند.

روزی یک یهودی بجای «السلام علیکم» «السام علیکم» گفت. عایشه رضی الله عنها جواب سختی به وی داد. پیامبر صلی الله علیه وسلم گفت: ای عایشه! الله عزوجل نرمی و رفق را دوست دارد و بر نرمی تمام خوبی ها موقوف است، پس نرمی اختیار کن و سختی مکن.

انس بن مالک رضی لله عنه خادم رسول الله صلی الله علیه وسلم بودند، او می‌گوید: من ده سال در خدمت رسول الله صلی الله علیه وسلم بودم درین مدت کوچکترین اظهار نارضایتی نکرد. و کاری را که نکردم نگفت: چرا نکردی و آنچه را انجام داده بودم نگفت که چرا چنان کاری کرده ام. و درین مدت هیچ شکایتی از من نداشت.

عفو و گذشت جوانب مختلف دارد، عفو با دشمنان هم می‌شود و با دوستان نیز صورت می گیرد، داخل خانه هم بوده می‌تواند بیرون خانه نیز، با ملازمین و زیردستان نیز و همسایه ها اهل منطقه نیز.

کسی اگر کار غلط را مرتکب می‌شود و یا سخنی نادرست می گوید یا کاری را انجام میدهد که مورد پسند ما نمی باشید، درین صورت ها عفو کردن نشانۀ فیاضی و سخاوت است.

یک جانب عفو در رابطه با قرض دادن است. در بین ما انسانهای ضرورت مند و طلب کنندگان قرض وجود دارد. و هر شخصی تجربۀ قرض دادن و قرض گرفتن را دارد. قرآن کریم تأکید می کند که اگر میتوانید قرض را معاف کنید در غیر آن حتماً مهلت بدهید. در ذخیرۀ احادیث نبوی درین مورد ارشادات زیادی وجود دارد. چنانچه در یک روایت میخوانیم:
عَنْ أَنَّ حُذَیْفَة قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ تَلَقَّتْ الْمَلَائِکَةُ رُوحَ رَجُلٍ مِمَّنْ کَانَ قَبْلَکُمْ فَقَالُوا أَعَمِلْتَ مِنْ الْخَیْرِ شَیْئًا قَالَ لَا قَالُوا تَذَکَّرْ قَالَ کُنْتُ أُدَایِنُ النَّاسَ فَآمُرُ فِتْیَانِی أَنْ یُنْظِرُوا الْمُعْسِرَ وَیَتَجَوَّزُوا عَنْ الْمُوسِرِ قَالَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ تَجَوَّزُوا عَنْهُ( صحیح مسلم)
از حذیفه رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: فرشته ها روح مردی از امتهای قبلی را قبض می‌کردند، پس از وی پرسیدند که آیا هیچ کار نیکی نموده‌ای؟ او گفت: نه! باز گفتند خوب فکر کن. او گفت: من به مردم قرض می‌دادم و باز به غلام های خود می‌گفتم که انسانهای تنگدست را مهلت بدهید و از آنکه دستش باز است بگذرید… . رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: الله عزوجل به فرشته ها فرمان داد که از گناهان وی بگذرید.

پس برای ما نیز لازم است که قرض داران را معاف کنیم و برای آنها سهولت لازم را فراهم کنیم و کسانی که در برابر ما مرتکب کار نادرستی می‌شوند، از آن بگذریم. البته در شریعت اسلامی گرفتن انتقام و عوض کاملاً جایز است. زیرا اگر عفو و گذشت را در هر صورت بالای انسان لازمی بگردانیم و بگویم که در هر حالت باید تجاوز کننده را مورد عفو قرار بدهد، این پندار کاملاً بر خلاف فطرت انسانی و منافی با روابط با همی در جامعه می باشد. الله عزوجل می فرماید:

وَجَزَاءُ سَیِّئَةٍ سَیِّئَةٌ مِثْلُهَا [الشورى : 40]
پاداش بدى [چون قتل و زخم زدن و اتلاف مال] مانند همان بدى است.
قرآن کریم دستور میدهد که قصاص و عوض بد رفتاری را گرفته می‌توانید اما باید برابر با بد رفتاری باشد که با شما صورت گرفته است. مراعات کردن این شرط در قصاص، خیلی مشکل است زیرا انسان هر قدر فکر کند باز هم نمی‌تواند که اندازۀ بدی را تعین نماید. البته در امور مادی میتوان تا حدی آنرا تعین کرد مثلاً اگر صد افغانی را گرفته باشد میتوان عوض آنرا صد افغانی بگیریم، ولی اگر زده است و یا دشنام داده چگونه تعین کرده میتوانیم که چقدر در دو ذلت را احساس کرده ایم و اگر جانب مقابل را بزنیم یا دشنام دهیم چقدر دردمند می شود؟ معلوم است که مقدار آنرا درین دنیا تعین کرده نمی توانیم.

یک صحابی حضور رسول الله صلی الله علیه وسلم آمده و عرض کرد: یا رسول الله من غلام و نوکر دارم آنها خیانت می‌کنند و کارهای ناشایسته را مرتکب می‌شوند. من هم با آنها زشت رفتاری نموده و گاهی آنها را می زنم. حساب من با آنها چگونه خواهد بود؟ پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: اعمال تو بعهدۀ خودت و از آنها بعهدۀ خودشان است. کاری که آنها مرتکب می‌شوند حساب آنرا میدهند و کاری را که تو مرتکب میشوی خودت حساب میدهی. اگر این دو کار با هم مساوی بود، نجات می‌یابی ولی اگر اضافه روی و ظلم کرده بودی، عوض و قصاص آنرا حتماً در روز قیامت می‌پردازی! صحابی با شنیدن این سخن بخود فرو رفته و گفت: من تباه خواهم شد! چگونه میتوانم تعین کنم که من در عوض گرفتن اضافه روی نکرده ام؟

او از آنجا خاموشانه بیرون شده و لحظاتی بعد برگشت و عرض کرد که یا رسول الله: چاره ای جز این ندیدم که تمام آنها را آزاد سازم. زیرا نمیدانستم که در گرفتن قصاص با چه کسی و از سوی کدام یک تجاوز صورت گرفته است و من نمی‌خواهم که بحضور الله عزوجل در حالی بروم که بالای کسی تجاوز کرده باشم.

بنابرین گرفتن انتقام و قصاص جایز است. اما باید مساوات و برابری حتماً مراعات گردد. قرآن کریم از یک طرف اعلان میدارد که عوض و قصاص بدی باید به اندازۀ بدی باشد و از سوی دیگر در جهت عفو و گذشت ترغیب میدهد و می فرماید:
فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ [الشورى : 40]

ولى هر که بگذرد و [ میان خود و طرف مقابلش را ] اصلاح نماید . پاداشش بر عهده خداست.

عفو نمودن نزد الله متعال اجر نهایت بزرگ دارد. رسول الله صلی الله علیه وسلم به پذیرفتن عذر دستور میدهند و یعنی اگر برادرتان عذر نموده و اظهار داشت که فلان کار به غلطی از من صادر شد و فلان سخن را گفته ام حتماً باید عذر او را بپذیرید. رسول الله صلی الله علیه وسلم می‌فرماید:

من أتاه أخوه متنصلا فلیقبل ذلک منه محقا کان أو مبطلا فإن لم یفعل لم یرد علی الحوض (المستدرک على الصحیحین للحاکم – عن ابی هریرة)
کسی که برادرش به عذر نزد او می‌آید باید عذرش را پذیرفته و او را عفو کند، برحق باشد یا بر باطل، اگر عذر او را نپذیرد، بر حوض کوثر نزد من آمده نمی‌تواند.

نظر خود را بنویسد!

ویژه گی های یک خانواده اسلامی

ویژگی های یک خانواده اسلامی

تهیه و ترتیب: عالیه احمدی

 

یکی از موضوعات بسیار مهمی که در قرآن مطرح است و خداوند به آن بسیار بها میدهد، خانواده است و یک سوال این است که آیا ما خانواده موفقی داریم یا خیر و ویژگی های مهم یک خانواده موفق چیست؟

خانواده مهمترین خشت بنای اجتماع است و اگر خانواده سالم، متعالی و استوار باشید میتوان به داشتن جامعه ی سالم، متعالی و استوار امید وار بود. خانواده رکن طبیعی و اساسی اجتماع و واحد بنیادی جامعه است و در حفظ و قدرت ملی نقش موثری ایفا میکند.

سستی و تباهی خانواده انحطاط ملت را به دنبال می آورد. در این این مقاله سعی شده است تا با الهام از آیات الهی ، فلسفه تشکیل خانواده و ویژگی ها و کار کرد های خانواده موفق را معرفی کنیم.

چیستی خانواده:

از بدو خلقت و آغاز پیدایش انسان بر روى کره خاکى، همواره زنان و مردان با تشکیل کانونى به نام خانواده، عمرى را در کنار یکدیگرگذرانیده و فرزندانى در دامان پر مهر خویش پرورانده و از این جهان رخت بر بسته اند. خانواده یک واحد اجتماعى است که هدف از آن در نگاه قرآن، تأمین سلامت روانى براى سه دسته است: زن و شوهر، پدر و مادر و فرزندان. همچنین هدف، ایجاد آمادگى براى برخورد و رویارویى با پدیده هاى اجتماعى است . درآیه 74 سوره فرقان مى خوانیم:

«رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقینَ إِماماً»

و کسانى اند که مى گویند: پروردگارا، از همسران و فرزندانمان نسلى پرهیزگار به ما ببخش که مایه خرسندى و روشنى چشم ما باشد، و چنان کن که در کارهاى پسندیده و دستیابى به رحمت تو از همگان سبقت گیریم و پیشوا و مقتداى تقواپیشگان باشیم.

این آیه بر اهمیت خانواده و پیش آهنگى آن در تشکیل جامعه نمونه انسانى اشاره دارد، همچنان که پیوندهاى سالم و درخشان خانوادگى را ایده آل پرهیزکاران معرفى مى کند. کوشش مصلحان جامعه- مخصوصاً پیامبران الهى- این بوده است که نظام خانواده، یک نظام مستحکم و پایدار باقى بماند و هیچ عاملى نتواند این کانون سعادت و اجتماع کوچک را متلاشى کند.
دنیاى امروز که دنیایى مضطرب و پریشان است، على رغم پیشرفت هاى حیرت انگیز در علم و صنعت، در مسئله خانواده با مشکلات بزرگى روبه رو است به نحوى که در حال فروپاشى و از دست دادن بسیارى از کارآیى هاى خود مى باشد.

فلسفه تشکیل خانواده

چرا اسلام به تشکیل خانواده بها می دهد کلید گشایش این سؤال در قرآن است. طبق آیات الهی، انسان ها طوری آفریده شده اند که جفت خواهی به سرشت و آفرینش آنها برمی گردد. خداوند در سوره نبا آیه ۸ چنین می فرماید:« و خلقناکم ازواجا؛ ما شما را جفت جفت آفریدیم. » بنا بر این زن و مرد کامل کننده یکدیگرند و با وجود هر یک، دیگری به کمال رسیده و در کنار هم به آرامش می رسند. در سوره روم آیه ۲۱ می فرماید: «و از نشانه های او این که از [نوع] خودتان همسرانی برای شما آفرید تا بدان ها آرام گیرید، و میانتان دوستی و رحمت نهاد. آری، در این [نعمت] برای مردمی که می اندیشند قطعاً نشانه هایی است.»     از دیدگاه قرآن اصولاً خلقت موجودات و از جمله انسان ها به صورت زوج است که به حسب فطرت در پی یافتن مکمل و نیمه دیگر خود می باشند تا به آرامش، کمال و مودتی که خداوند وعده داده است برسند و خاصه در وجود انسان زمینه ای از مودت و رحمت وجود دارد که تجلی گاه آن فقط محیط خانواده است.

اما آن سکونی که قرآن وعده اش را می دهد تنها در نهاد مقدس خانواده است که نمایان می شود و تجلی می یابد. اینجاست که انسان با الهام از قرآن پی می برد که خانواده تنها محیطی برای ارضای نیاز ها وتوالد و تناسل نیست بلکه نهادی است که اهداف والاتر و بالاتری را در برنامه جامع خود دارد.

    معیار خانواده موفق از منظر قرآن

خانواده موفق یعنی تپیدن یک قلب در سینه همه اعضای آن، یعنی روحی مشترک در چندین کالبد که باعث می شود همگام و همراه یکدیگر به سمت کمال ره بپیمایند. در این خانواده، وحدت، هماهنگی و انسجام اهمیت بسیار دارد، تفرقه جایی ندارد و کار ها با شور و مشورت سرانجام می گیرند. برای داشتن یک کانون گرم و موفق باید قدم اول را درست برداریم و آن انتخاب همسر با ملاک های اسلامی است که مهم ترین آنها، ایمان و باورهای صحیح، حسن خلق، تقوا و سلامت جسمی و روانی است. در این صورت است که می توان به داشتن خانواده ای موفق امید وار بود.   معیار قرآنی خانواده های موفق در آیه ۲۱ سوره روم ذکر شده است که میفرماید:

«وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّهً وَرَحْمَهً إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ ؛ و یکی از نشانه‌های لطف الهی این است که برای شما از جنس خودتان، جفتی (و همسری) بیافرید که در بر او آرامش یابید و با هم انس گیرید و میان شما، مهربانی و قرار ساخت. به یقین، در این [نعمت] برای مردمی که می‌اندیشند، نشانه‌هایی است».

از همین آیه ابن سینا سود جسته و اساس توفیق هر خانواده را بر چهار رکن «آرامش و سکون، عشق، رحمت و اخلاق» می داند. از این رو خانواده هایی که سنگ زیربنای زندگی خود را بر پایه ارکان یاد شده بگذارند موفق محسوب می شوند. از دیگر ویژگی های خانواده موفق می توان به این نکات نیز اشاره کرد: خانواده ای که از عواطف و اخلاق و دیانت اشباع شده و بستری گردیده باشد برای رشد معنوی اعضای آن، زمینه ای برای بروز پاکی و عدالت هم در بین اعضای خود و هم در سطح اجتماع خواهد شد.

و کلام آخر اینکه

از مهمترین  ویژگیهای خانواده های خوشبخت و موفق میتوان از عناصری مثل تعهد، قدردانی، ارتباط و وقت گذاشتن به همدیگر، همکاری و تعاون و نظم و انظباط میباشد و داشتن خانواده گرم و صمیمی و پر از موفقیت آرزوی همه ماست، پس باید با تقویت ایمان و احترام به اصل تفاوت بین زن و مرد و با ایثار و گذشت ، روحیه تعاون را در خانواده اجرایی کنیم ، تا به تفاهم و توازن که خمیرمایه موفقیت است برسیم و با تبادل اندیشه و شور و مشورت در حفظ آن بکوشیم تا همواره طعم موفقیت را بچشیم.

 

عالمترین صحابه چه کسانی بودند

 

 

عالمترین صحابه چه کسانی بودند؟

 

از ابن تیمیه -رحمه الله- در مورد دو نفری که دچار اختلاف شده اند سؤال شد، یکی از آنها می گوید: ابوبکر صدیق و عمر بن خطاب -رضی الله عنهما- از علی بن ابی طالب -رضی الله عنه- عالمتر و فقیه تر است و دیگری علی را از ابوبکر و عمر عالمتر و فقیه تر می داند؛ نظر کدامیک از این دو نفر صحیح است؟ و آیا این دو حدیث که در یکی رسول الله - صلی الله علیه و سلم – می فرماید:**أقْضَاکُم علی** (قاضی ترین شما علی است) و در دیگری می فرماید:**أنا مدینة العلم، وعلی بابها** (من شهر علم و علی دروازه آن است) صحیح هستند؟ و در صورت صحت آیا بر عالمتر بودن و فقیه تر بودن علی بر ابوبکر و عمر -رضی الله عنهما- دلالت نمی کنند؟ و اگر کسی مدعی اجماع مسلمانان بر عالمتر و فقیه تر بودن علی بر ابوبکر و عمر -رضی الله عنهما- باشد آیا در ادعایش دچار خطا شده است یا بر حق می باشد؟

جواب: الحمد لله. هیچکدام از علمای مسلمانان که قولش معتبر باشد نگفته است که علی عالمتر و فقیه تر از ابوبکر و عمر و یا فقط ابوبکر باشد و ادعا کننده اجماع بر این مسئله از نادان ترین افراد و دروغگوترین آنهاست . بلکه بیشتر از یک نفر از علما اجماع دانشمندان اسلامی عالمتر و فقیه تر بودن ابوبکر بر علی را نقل نموده اند که از جمله آنها امام منصور بن عبد الجبار سمعانی مروزی است که یکی از امامان سنت و از اصحاب شافعی می باشد که در کتابش موسوم به (تقویم الأدلة على الإمام)است. اجماع علمای سنت را بر عالمتر بودن ابوبکر بر علی بیان داشته است. و من فردی را از امامان مشهور نمی شناسم که در این مورد مخالف باشد.

چگونه اینطور نباشد در حالیکه ابوبکر صدیق در حضور رسول الله - صلی الله علیه و سلم – فتوا داده است و امر و نهی کرده و قضاوت و خطابه داشته است؟ همانگونه که به هنگام خارج شدن ابوبکر با پیامبر این کار روی داده و ایشان مردم را به اسلام دعوت کرده است و در هنگام هجرت دسته جمعی و در روز حنین و اجتماعات دیگر نیز این امر تحقق یافته و رسول الله - صلی الله علیه و سلم – با سکوت خویش بر آن مهر تأیید زده است و به آنچه گفته راضی بوده است و این مرتبه و موقعیت برای دیگری نبوده است.

رسول الله - صلی الله علیه و سلم – در مشاورتش با اهل علم و فقه و نظر از اصحابش ابوبکر و عمر را در آن مقدم داشته است آن دو نفر در اظهار نظر و علم در حضور رسول الله - صلی الله علیه و سلم – بر سایر اصحاب مقدم بوده اند چنانکه در داستان مشاوره رسول الله - صلی الله علیه و سلم – در مورد اسرای بدر اول کسی که لب به سخن گشود ابوبکر و بعد از او عمر بود و به همین صورت در موارد دیگر نیز اینچنین بوده است.

در حدیث آمده است که رسول الله - صلی الله علیه و سلم – به ابوبکر و عمر -رضی الله عنهما- گفت:**إذا اتفقتما على أمر لم أخالفکما** (هرگاه شما دو نفر بر کاری متفق شدید مخالف شما نخواهم بود.) به همین سبب در یکی از دو نظر علما سخن آنها حجت می باشد و این مورد یکی از دو روایتی است که از امام احمد نقل شده است و این مورد بر خلاف قول عثمان و علی است.

و در سنن رواست شده که رسول الله - صلی الله علیه و سلم – فرمود:**اقْتَدُوا بِاللَّذَیْنِ مِنْ بَعْدِی أَبِی بَکْرٍ وَعُمَرَ** (به ابوبکر و عمر، دو نفری که بعد ازمن می آیند اقتدا کنید.) که در مورد غیر آنها چنین نفرموده است. و از رسول الله - صلی الله علیه و سلم – ثابت است که فرمود:**عَلَیْکُمْ بِسُنَّتِی وَسُنَّةِ الْخُلَفَاءِ الرَّاشِدِینَ الْمَهْدِیِّینَ من بعدی تَمَسَّکُوا بِهَا وَعَضُّوا عَلَیْهَا بِالنَّوَاجِذِ وَإِیَّاکُمْ وَمُحْدَثَاتِ الْأُمُورِ فَإِنَّ کُلَّ بِدْعَةٍ ضَلَالَةٌ** (سنت من و جانشینان هدایت یافته بعد از من بر شماست به آن تمسک جویید و محکم آن را بگیرید و زنهار خود را از امورات ایجاد شده در دین بپرهیزید چون هر بدعتی گمراهی است.) رسول الله - صلی الله علیه و سلم – در این فرموده به پیروی از سنت خلفای راشدین که شامل هر چهار نفر می شود دستور داده است ولی ابوبکر و عمر را به اقتدا کردن تخصیح داده است و چنانکه معلوم است مرتبه کسی که در کردار به او اقتدا و در سنت از او پیروی شود بالاتر از مرتبه و مقام کسی است که فقط در سنت از او پیروی می شود  در صحیح مسلم آمده که اصحاب همراه رسول الله - صلی الله علیه و سلم – در سفری بودند که فرمود:**إِنْ یطعُ القوم أَبَا بَکْرٍ وَعُمَرَ یَرْشُدُوا** (اگر مردم از ابوبکر و عمر اطاعت کنند هدایت می یابند.)

از ابن عباس ثابت است که ایشان به وسیله کتاب خدا فتوا می داد و اگر در آن هم نمی یافت بر اساس گفته های ابوبکر و عمر فتوا می داد ولی اینکار را با گفته های عثمان و علی انجام نمی داد و ایشان عالم امت است و در زمان خویش عالمترین و فقیه ترین اصحاب بوده است در حالیکه به گفته های ابوبکر و عمر فتوا می داد و آنها را بر دیگران در میان اصحاب مقدم می داشت و از رسول الله - صلی الله علیه و سلم – نیز در حق ایشان ثابت است که برایش دعا کرده و فرموده است:**اللَّهُمَّ فَقِّهْهُ فِی الدِّینِ وَعَلِّمْهُ التَّأْوِیلَ**^[1] (پروردگارا او را در دینفقیه و عالم گردان و تفسیر و تأویل را به او بیاموز.)

و همچنین ابوبکر و عمر اختصاصاتشان به پیامبر - صلی الله علیه و سلم – بیشتر از دیگران بود و مخصوصاً ابوبکر رابطه اش با رسول خدا- صل الله علی و سلم- از همه خاصتر بود چنانکه ایشان بیشتر شبها را با رسول الله - صلی الله علیه و سلم – سپری می کرد و با او در مورد مسائل دینی و علمی و مصالح مسلمانان بحث و گفتگو می نمود چنانکه ابوبکر بن شیبه روایت می کند: ابو معاویه از اعمش از ابراهیم از علقمه از عمر برایمان روایت می کند که گفت: رسول الله - صلی الله علیه و سلم – با ابوبکر در مورد امورات و مسائل مسلمانان شبها بحث و گفتگو می کرد در حالیکه من هم با او بودم.

در صحیحین از عبدالرحمن بن ابوبکر روایت است که: اصحاب صفه مردمان فقیری بودند؛ و رسول الله - صلی الله علیه و سلم – فرمود:**مَنْ کَانَ عِنْدَهُ طَعَامُ اثْنَیْنِ فَلْیَذْهَبْ بِثَالِثٍ وَمَنْ کَانَ عِنْدَهُ طَعَامُ أَرْبَعَةٍ فَلْیَذْهَبْ بِخَامِسٍ أَوْ سَادِسٍ**^[2] (هرکس خوراک دو نفر را دارد نفر سومی و هرکس خوراک چهار نفر را دارد پنجمی یا ششمی را به خانه ببرد.) ابوبکر همراه سه نفر آمد و پیامبر همراه دو نفر به خانه برگشت. و ابوبکر نیز بعد از بردن مهمانان به خانه و سفارش به اهل خانه در مورد اطعام و پذیرایی به مسجد برگشت و نماز عشاء را در نزد پیامبر انجام داد و بعد از آن وقت، برگشت. همسرش به او گفت: چه چیز تو را به خود مشغول داشت تا نتوانی به مهمانانت برسی؟ گفت: مگر شام نکرده اند؟ گفت: اظهار داشتند تا آمدنت صبر کنند. شام را برایشان آوردند و معذرت خواستند. و در روایتی آمده است:(با رسول خدا تا صبح سخن گفت.)

در سفر هجرت جز ابوبکر کسی دیگر با او همدم نبود و در غزوه بدر جز او کسی در سایبان با رسول الله - صلی الله علیه و سلم – نماند و فرمود:**إِنَّ أَمَنَّ النَّاسِ عَلَینا فِی صُحْبَتِهِ وَ ذات یده أَبُو بَکْرٍ وَلَوْ کُنْتُ مُتَّخِذًا من اهل الارض خَلِیلًا لَاتَّخَذْتُ أَبَا بَکْرٍ خلیلاً‏**^[3] (در دوستی و مال از ابوبکر بیشتر از هرکس امین هستم در صورتی که از اهل زمین خلیلی برمی گرفتم ابوبکر را یار صمیمی خویش قرار می دادم.) این حدیث از جمله صحیح ترین احادیث مشهور و منتشر شده در صحاح از طرق مختلف می باشد.

در صحیحین از طرق ابودرداء روایت است که فرمود: من در خدمت رسول الله - صلی الله علیه و سلم – نشسته بودم که ابوبکر یکدفعه پیدا شد یک طرف لباسش را در دست گرفته بود تا رانویش آشکار نشود. رسول الله - صلی الله علیه و سلم – فرمود:**أَمَّا صَاحِبُکُمْ فَقَدْ غَامَرَ**^[4] (رفیقتان در خیر و نیکی پیشی گرفته است.) وقتی که رسید سلام کرده و گفت: بین من و ابن خطاب مسئله ای پیش آمد و من مقداری عجله کردم سپس پشیمان شدم و خواستم که مرا ببخشد ولی او سرباز زد و حال به خدمت شما رسیدم. فرمود:**یغفر اللّه لک ثلاثًا‏** (سه بار فرمود:خداوند تو را می بخشد.) بعد از جریان عمر پشیمان می شود و به منزل ابوبکر سرزده و او را نمی یابد پیش پیامبر - صلی الله علیه و سلم – آمد و سلام کرد ولی در حالی پیامبر را ملاقات نمود که چهره اش از شدت عصبانیت سرخ شده بود تا اینکه ابوبکر دلش برای عمر سوخت و گفت: ای رسول خدا من ظلم کردم. دوباره سخنش را تکرار کرد. رسول الله - صلی الله علیه و سلم – فرمود:**إِنَّ اللَّهَ بَعَثَنِی إِلَیْکُمْ فَقُلْتُمْ کَذَبْتَ وَقَالَ أَبُو بَکْرٍ صَدَقتَ وَوَاسَانِی بِنَفْسِهِ وَمَالِهِ فَهَلْ أَنْتُمْ تَارِکُوا لِی صَاحِبِی مَرَّتَیْنِ فَمَا أُوذِیَ بَعْدَهَا**^[5] (خداوند مرا به سوی شما مبعوث داشت در حالیکه مرا تکذیب کردید و گفتید: دروغ می گوید اما ابوبکر گفت: راست گفتید. و با جان و مال مرا حمایت کرد. آیا با این حال شما اصحاب مرا رها خواهید کرد؟ آیا اصحاب مرا رها خواهید کرد؟ بعد از این مرا آزار ندهید.)

در صحیحین از طریق ابن عباس روایت است که گفت: هنگامی که عمر وفات نمود او را بر تختی نهادند او را کفن کردند، بر او نماز خواندند و به خوبی از او یاد می کردند و من هم با او بودم ولی کسی به من توجهی نداشت ناگاه نفری از پشت دست بر شانه هایم نهاد وقتی نگاه کردم دیدم که علی است؛ برای مرگ عمر نارحت بود در حالیکه او را مورد خطاب قرار می داد می گفت: بعد از مرگت جز تو فردی را نمی بینم که دوست داشته باشم با اعمال او خداوند را ملاقات کنم. از خداوند می خواهم که ترا با دو رفیقت قرار دهد، من بسیار از رسول خدا می شنیدم که می گفت:**جِئْتُ أَنَا وَأَبُو بَکْرٍ وَعُمَرُ وَدَخَلْتُ أَنَا وَأَبُو بَکْرٍ وَعُمَرُ وَخَرَجْتُ أَنَا وَأَبُو بَکْرٍ وَعُمَرُ**^[6] (همراه ابوبکر و عمر آمدم، با ابوبکر و عمر داخل شدم، با ابوبکر و عمر بیرون رفتم.) من امیدوارم که خداوند متعال ترا همراه آن دو نفر قرار دهد.

در صحیحین و کتب حدیثی آمده، در روز احد آن هنگام که مسلمانان به سختی شدیدی دچار بودند، ابوسفیان خطاب به مسلمانان گفت:**أَفِی الْقَوْمِ مُحَمَّدٌ فَقَالَ لَا تُجِیبُوهُ فَقَالَ أَفِی الْقَوْمِ ابْنُ أَبِی قُحَافَةَ قَالَ لَا تُجِیبُوهُ فَقَالَ أَفِی الْقَوْمِ ابْنُ الْخَطَّابِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ثُمَّ رَجَعَ إِلَى أَصْحَابِهِ فَقَالَ أَمَّا هَؤُلَاءِ فَقَدْ قُتِلُوا فَمَا مَلَکَ عُمَرُ نَفْسَهُ فَقَالَ کَذَبْتَ وَاللَّهِ یَا عَدُوَّ اللَّهِ إِنَّ الَّذِینَ عَدَدْتَ لَأَحْیَاءٌ کُلُّهُمْ وَقَدْ بَقِیَ لَکَ مَا یَسُوءُکَ…**^[7] (آیا در میان قوم محمد موجود است؟ این را سه بار تکرار کرد. رسول الله - صلی الله علیه و سلم – فرمودند: جوابش را ندهید. دوباره خطاب به مسلمانان گفت: آیا درم یان قوم فرزند ابوقحافه وجود دارد؟ سه بار تکرار کرد. رسول الله - صلی الله علیه و سلم – فرمودند: جوابش را ندهید. دوبار گفت: آیا در میان قوم فرزند خطاب موجود است؟ این را سه بار تکرار کرد. دوباره طبق گفته رسول الله - صلی الله علیه و سلم – جوابش را ندادند. سپس ابوسفیان رو به دوستان خود کرد و گفت: مرگ این افراد برای شما کافی است. عمر نتوانست خود را کنترل کند و گفت: ای دشمن خدا دروغ گفتی. کسانی را که شمارش کردی زنده هستند، آن اندازه که سبب نارحتی تو باشد مانده اند.) ابوسفیان در آن هنگام امیر کافران بود تنها از رسول الله - صلی الله علیه و سلم – و ابوبکر و عمر سؤال کرد و از حال غیر آنها جویا نشد چون می دانست که اینها سران مسلمانان هستند. پیامبر و دو وزیرش.

به همین مناسبت هارون الرشید از مالک بن انس در مورد مقام و منزلت ابوبکر و عمر نزد رسول الله - صلی الله علیه و سلم – در زمان حیاتش سؤال نمود. جواب داد:[منزلتهما منه فی حیاته کمنزلتهما منه بعد مماته] (مکان و منزلت آنها نزد رسول الله - صلی الله علیه و سلم – در زمان حیاتش به مانند منزلت و مقامشان نزد او بعد از مرگش بود.) بسیار با رسول الله - صلی الله علیه و سلم – خصوصی و مصاحب بودند و نهایت محبت و الفت و دوستی در بینشان حاکم بود علی رغم همه اینها در علم و دین مشارکت داشتند  و اقتضای همه آنها این است که آنها از دیگران لایق تر و شایسته تر باشند و این مسئله برای کسی که به احوال مردم آگاه است امری ظاهر و آشکار است.

اما در مورد صدیق باید گفت: که ایشان علاوه بر اینها به یک سری مسائل علمی و فقهی متصف است که دیگران از آن عاجز بودند، سخنی که مخالف نص باشد از او نقل نشده است. این امر بر نهایت هوشمندی و زکاوت علمی او دلالت می کند در حالیکه دیگران غیر از او سخنان بسیاری که مخالف نص است از آنها نقل شده است و علت آن این بوده که این نصوص به آنها نرسیده و ابلاغ نشده است.

در نظرات و فتاوا موافقت عمر با نص بیشتر از موافقت علی با نص است و این را کسی که عالم به مسائل علمی و نظر است و اهل آن باشد می داند که از آن جمله مسائلی چون نفقه زنی که شوهرش وفات نموده باشد که نظر عمر در آن با نص موافق است و همچنین در [مسئلة الحرام] که عمر و دیگران در آن سخن گفته اند، نظر ایشان بیشتر از نظرات دیگران به نص شباهت دارد. در صحیحین از رسول الله - صلی الله علیه و سلم – ثابت است که فرمود:**قَدْ کَانَ یَکُونُ فِی الْأُمَمِ قَبْلَکُمْ مُحَدَّثُونَ فَإِنْ یَکُنْ فِی أُمَّتِی مِنْهُمْ أَحَدٌ فَإِنَّ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ مِنْهُمْ** (در امتهای پیش از شما کسانی بودند که به آنها الهام می شد اگر چنانچه در امت من کسی باشد آن عمر است.) و باز در صحیحین از رسول الله - صلی الله علیه و سلم – ثابت است که فرمود:**أَنَا نَائِمٌ أُتِیتُ بِقَدَحِ لَبَنٍ فَشَرِبْتُ حَتَّى إِنِّی لَأَرَى الرِّیَّ یَخْرُجُ فِی أَظْفَارِی ثُمَّ أَعْطَیْتُ فَضْلِی عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ قَالُوا فَمَا أَوَّلْتَهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ الْعِلْمَ** (در خواب دیدم که یک کاسه شیر به من دادند از آن نوشیدم طوری که احساس می کردم تشنگی از وجودم خارج می شود سپس اضافه آن را به عمر دادم. گفتند: ای رسول خدا آن را به چه چیزی تفسیر می کنی؟ فرمود: به علم.) و در سنن ترمذی و دیگران آمده است که فرمود:**لو لم أُبْعَثْ فیکم لبُعِثَ عمر‏** (اگر من در میان شما مبعوث نمی شدم هر آینه عمر مبعوث می شد.)

همچنین رسول الله - صلی الله علیه و سلم – ابوبکر صدیق -رضی الله عنه- را برای انجام نماز که پایه و عمود اسلام است و برای برگزاری و اقامه مناسک حج که هیچ مسئله عبادی از آن مشکل تر نیست جانشین کرد که قبل از اینکه رسول الله - صلی الله علیه و سلم – حج نماید آن را انجام داد  و اعلام داشت که از بعد از امسال هیچ مشرکی حق انجام دادن حج را ندارد و هیچ فردی بصورت لخت نباید طواف کند و علی بن ابی طالب -رضی الله عنه- را به دنبال او فرستاد تا الغای عهد و پیمان مشرکین را اعلام نماید. هنگامی که به ایشان ملحق شد گفت: آیا امیر هستی یا مأموری؟ در جواب اعلام داشت: مأمور هستم. بنابراین ابوبکر را بر علی امیر قرار داد و علی نیز از جمله کسانی بود که مطابق و دستور رسول الله - صلی الله علیه و سلم – مأمور به اطاعت و فرمانبری از ابوبکر در احکام حج و مسافرین و مسائل دیگر بود و این جریان بعد از غزوه تبوک روی داد که در آن پیامبر خدا علی را جانشین خود در مدینه قرار داده بود که در مدینه از مردان جز منافق یا معذور یا عاصی و گناهکار باقی نمانده بود لذا علی خود را به رسول الله - صلی الله علیه و سلم – رساند و گفت: آیا مرا همراه زنان و کودکان قرار می دهی؟ فرمود:**أَمَا تَرْضَى أَنْ تَکُونَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى** (آیا راضی نیستی که نسبت به من چون هارون برای موسی باشی؟)

با این فرموده بیان داشت که جانشین قرار دادن علی در مدینه مقتضی نقص مرتبه و مقام ایشان نیست چنانکه موسی نیز هارون را جانشین خود قرار داد و رسول الله - صلی الله علیه و سلم – همیشه مردانی را جانشین قرار می داد و معمولاً مردانی باقی می ماندند ولی در سال غزوه تبوک رسول خدا همراه تمامی مسلمانان از مدینه خارج شد و به هیچ کس اجازه تخلف از غزوه را نداد چون دشمن سرسخت و قوی و سفر طولانی بود که در آن خداوند متعال سوره برائت را نازل نمود.

کتاب ابوبکر صدیق در زکات از جامعترین و مختصرترین آنهاست و به همین سبب اکثر فقها به آن عمل کرده اند ولی نوشته های دیگر در آن متقدم و منسوخ می باشد و این می رساند که ایشان نسبت به سنت نسخ شده عالمتر بوده است و در صحیحین از ابوسعید روایت است که گفته است: ابوبکر و عمر نسبت به رسول خدا از ما عالمتر بودند. همچنین اصحاب در زمان ابوبکر در هیچ مسئله ای اختلاف نکردند مگر اینکه به وسیله ایشان حل شده و نزاع برطرف گردیده است طوری که مسئله ای مورد نزاع در زمان ایشان به صورت حل نشده باقی نماند. برای نمونه می توان به مسائلی چون: اختلاف در وفات پیامبر - صلی الله علیه و سلم – و دفن کردن و میراثش و در مورد تجهیز لشکر اسامه و جنگیدن با مانعین زکات و مسائل دیگر اشاره نمود. و این می رساند که خلیفه رسول الله - صلی الله علیه و سلم – دیگران را آگاه نموده و نظم بخشیده و آن چیزی که مایه شبهات بوده را از میان برداشته لذا در زمان او اختلاف به وجود نیامد.

اما بعد از ایشان علم و کمال هیچ فردی به علم و کمال ایشان نرسید چنانچه در بعضی از مسائل نزاع کردند همانگونه که در مسائلی چون: ارث پدر بزرگ و برادر و مسئلة الحرام و در طلاق ثلاثه و مسائل دیگر که شناخته می باشد اختلاف نمودند ولی در زمان ابوبکر در این مسائل اختلافی نبود و همچنین با عمر، عثمان و علی در مسائل زیادی مخالفت شد ولی دیده نشد در مسائلی که ابوبکر در آن فتوا می داد و یا قضاوت کند نفری مخالفت نماید و این دلالت بر نهایت علم و فهم و دانش اوست.

جانشین رسول الله - صلی الله علیه و سلم – شد و با اینکار نه تنها خللی به اسلام وارد نشد بلکه قوت گرفت علی رغم مخالفت مرتدین و دیگرانی که در صدد خواری اسلام بودند، مسلمانان را حفظ و بر علم و دینشان افزود و آنگونه در این وادی عمل که کسی را یارای چنان مقاومت و اقداماتی نبود و سرانجام چنانکه روی داد دین قوت گرفت و مستقر شد. ابوبکر را خلیفه رسول الله - صلی الله علیه و سلم – نامیدند و بعد از وفات ایشان عمر و دیگران را امیر المؤمنین خواندند. سهیلی و دیگران از علماء گفته اند فرموده خداوند متعال*لَا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا*^[8] «محزون مباش خداوند با ماست.» در مورد ابوبکر لفظاً تحقق یافت چنانچه در معنی نیز به همان صورت محقق گردید. می گفتند: محمد رسول الله و ابوبکر خلیفة رسول الله، در لقب همراه الله تلفظ می گردد و این اتصال لفظی کلمه جلاله الله با مرگ ابوبکر منقطع گردید و به کسانی که بعد از ایشان آمده لفظ خلیفة رسول الله به کار برده نشد.

و همچنین علی بن ابی طالب بعضی از مسائل سنت را از ابوبکر آموخته است و بر عکس ابوبکر چیزی را از علی نیاموخته است. چنانکه در حدیث مشهوری که در سنن است نماز توبه است، علی می گوید: من هرگاه از رسول الله - صلی الله علیه و سلم – حدیثی می شنیدم آن مقدار که خدا می خواست از آن بهره مند می شدم ولی اگر دیگری حدیثی را برایم نقل می نمود از او می خواستم که بر صحت آن سوگند یاد کند در صورت قسم خوردن او را تصدیق می نمودم ولی ابوبکر برایم حدیث گفت- و راست گفت ابوبکر- که پیامبر - صلی الله علیه و سلم – فرمودند:**مَا مِنْ مُسْلِمٍ یُذْنِبُ ذَنْبًا ثُمَّ یَتَوَضَّأُ ویُحْسِنُ الْوُضُوءَ ویُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ وَیَسْتَغْفِرُ اللَّهَ إِلَّا غَفَرَ اللَّهُ لَهُ** (هر مسلمانی که گناهی را انجام دهد سپس وضو را به صورت کامل بگیرد آنگاه دو رکعت نماز را به جای آورد و از خداوند درخواست بخشش کند الله تعالی او را خواهد بخشید.)

از جمله چیزهایی که در این مسئله باعث روشنگری است این نکته می باشد که امامان علمای کوفه چون علقمه و اسود و شریع و قاضی و دیگران که با عمر و علی مصاحب بودند قول عمر را بر قول علی ترجیح می دادند ولی مسئله در مورد تابعین مدینه، مکه و بصره مشهورتر  از آن است که ذکر شود و کوفه را به آن سبب ذکر نمودم که در مدت خلافتش فقه و علم علما در آن ظهور یافت.

از میان تمام شیعیان علی که با او همدم و مصاحب بودند از هیچ فردی از آنها شنیده نشده است که در فقه و علم و مسائل دیگر علی را بر ابوبکر و عمر ترجیح دهند، بلکه همه پیروانش آنهایی که با او جنگیدند همچون بقیه مسلمانان در تقدم ابوبکر و عمر همسو و متفق بودند مگر کسانی که علی خودش نیز آنها را انکار و نکوهش کرده است و آنها نیز در زمان علی تعدادشان کم بود و در سه گروه جمع بودند:

1.     طایفه ای در مورد علی غلو کردند و برایش مدعی الوهیت بودند و اینها را علی با آتش سوزانید.

2.  طایفه ای به ابوبکر دشنام داده و او را سب می کردند که در رأس آنها عبدالله بن سبأ قرار داشت هنگامی که گزارش آنها به علی رسید در صدد قتلش برآمد ولی او از واقعه گریخت.

3.  طایفه ای او را بر ابوبکر و عمر تفضیل دادند در این رابطه فرمود:[لا یبلغنی عن أحد منکم أنه فضلنی على أبی بکر وعمر إلا جلدته حد المفتری‏] (از هرکدام از شما خبری به من برسد که مرا بر ابوبکر و عمر برتری داده اید حد افترا بر او صادر می کنم.) و از بیش از هشتاد طریق از علی نقل شده است که بر منبر کوفه اعلام داشت:[خیر هذه الأمة بعد نبیها أبو بکر وعمر] (بهترین افراد این امت بعد از پیامبر - صلی الله علیه و سلم – ابوبکر و عمر می باشند.) و در صحیح بخاری و غیر آن از روایت رجال همدان مخصوصاً که علی در موردشان می گوید:[ولو کنت بوابًا على باب جنة**لقلت لهمدان ادخلی بسلام] (اگر من دربان دروازه بهشت بودم به همدانها می گفتم با سلامت وارد شوید.) از روایت سفیان ثوری از منذ ثوری که هر دو همدانی هستند آمده است. بخاری از محمد بن کثیر روایت می کند:[حدثنا سفیان الثوری حدثنا جامع بن شَدَّاد، حدثنا أبو یعلى منذر الثوری، عن محمد ابن الحنفیة قال‏:‏ قلت لأبی‏:‏ یا أبت، من خیر الناس بعد رسول اللّه صلى الله علیه وسلم ‏؟‏ فقال‏:‏ یا بنی، أو ما تعرف ‏؟‏‏!‏ فقلت‏:‏ لا‏.‏ فقال‏:‏ أبو بکر‏.‏ قلت‏:‏ ثم من ‏؟‏ قال‏:‏ ثم عمر] (محمد بن حنیفه گوید: به پدرم گفتم که بعد از رسول خدا در میان مردم چه کسی بهترین می باشد؟ گفت: ای فرزندم آیا نمی دانی؟ گفتم: خیر. پس گفت: ابوبکر. گفتم سپس چه کسی؟ گفت: سپس عمر.)

و این را به فرزندش کسی که جزو خواص او می باشند و با او هیچ ملاحظه ای ندارد گفت. همچنین اقدام به عقوبت کسی گرفت که او را بر دیگری تفضیل می داد. در حالیکه انسان متواضع درست نیست که اقدام به عقوبت کسی نماید که حق را می گوید و درست نیست او را افترا کننده بخواند. علم رأس فضیلتهاست و در میان انبیاء و اصحاب و باقی مردم هرکس عالمتر باشد افضلتر نیز می باشد. پروردگار متعال می فرماید:*هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ*^[9] «آیا کسانی که می دانند با کسانی که نمی دانند برابرند تنها صاحبان فکر و اندیشه متذکر می شوند.» در این رابطه هم دلایل و هم سخنان اهل علم بسیار است.

اما در مورد این فرموده[أقضاکم علیّ] هیچکدام از صاحبان کتابهای ششگانه و مسندهای مشهور، نه احمد و نه دیگران با سند صحیح یا ضعیف آن را روایت نکرده اند و تنها از طریق کسانی که معروف به دروغگویی می باشند روایت گردیده است و در این زمینه عمر سخنی دارد و آن اینکه:[أبیٌّ أقرؤنا، وعلیٌّ أقضانا] (در میان ما ابی قاری تر و علی قاضیتر است.) و این را هم زمانی گفته که ابوبکر در قید حیات نبوده است.

و حدیثی هم که در سنن ترمذی و دیگران آمده که پیامبر - صلی الله علیه و سلم – فرمودند:**أَعْلَمُ امتی بِالْحَلَالِ وَالْحَرَامِ مُعَاذُ بْنُ جَبَلٍ وَأَعْلَمُهَا بِالْفَرَائِضِ زَیْدُ بْنُ ثَابِتٍ** (عالمترین امت من به حلال و حرام، معاذ بن جبل و عالمترینشان به فرائض و میراث زید بن ثابت است.) در این حدیث ذکری از علی نشده است و حدیثی هم که نام علی در آن برده شده است علی رغم ضعفش در آن بیان شده است که معاذ بن جبل به حلال و حرام و زید بن ثابت به فرائض عالمتر است. در صورتی که هم این حدیث را صحیح بدانیم کسی که نسبت به حلال و حرام عالمتر است علمش به نسبت کسی که نسبت به قضاوت عالمتر است وسیعتر می باشد. چون چیزی که به قضاوت ارتباط دارد بر طرف نمودن اختلافات و دشمنیهاست مربوط به ظاهر است و ممکن است باطن آن خلاف آن چیزی باشد که در ظاهر خود را می نمایاند چنانکه رسول الله - صلی الله علیه و سلم – می فرماید:**إِنَّکُمْ تَخْتَصِمُونَ إِلَیَّ وَلَعَلَّ بَعْضَکُمْ أَنْ یَکُونَ أَلْحَنَ بِحُجَّتِهِ مِنْ بَعْضٍ وَإِنَّمَا أَقْضِی بنَحْوٍ ما أَسْمَعُ فَمَنْ قَضَیْتُ لَهُ مِنْ حَقِّ أَخِیهِ شَیْئًا فَلَا یَأْخُذْهُ فَإِنَّمَا أَقْطَعُ لَهُ قِطْعَةً مِنْ النَّارِ**^[10] (شما برای رفع دعواهایتان را پیش من می آورید و چه بسا بعضی از شما در بیان و سخنوری بر دیگری فایق آید و من بر اساس آنچه که می شنوم قضاوت خواهم کرد. هرکس که در قضاوت حق برادرش را به او دادم آن را دریافت نکند چون من قطعه ای از آتش جهنم را برایش قرار داده ام.) رهبر و سید قاضیان اعلام می دارد که قضاوتش حرام را حلال نمی نماید بلکه بر مسلمان حرام است که با توجه به قضاوتش که در آن حق دیگری به او داده شده مال کسی را دریافت نماید. و دانستن حلال و حرام شامل ظاهر و باطن امور است بنابراین کسی که به آن عالم باشد نسبت به دین آگاهتر است.

و همچنین قضاوت دو نوع است:

 در نوع اول طرفین دعوا هر دو منکر آن می باشند چنانکه یکی مدعی امری باشد و دیگری آن را انکار نماید که در آن بر اساس دلایل و شواهد حکم می شود.

در نوع دوم طرفین دعوا منکر اصل مسئله نیستند بلکه در اینکه چه کسی مستحق آن می باشد با همدیگر درگیرند چنانکه دو نفر در تقسیم ارث یا در اینکه زوجین هر کدام چه حقی بر همدیگر دارند یا دو شریک با همدیگر اختلاف دارند.

این قسمت یکی از قسمتهای مربوط به حلال و حرام است لذا هرگاه کسی از طرفین به فتوایش راضی باشند جهت رفع دعوا فتوا دهد برایشان کافی است دیگر احتیاج به کسی که در بینشان حکم کند ندارند، تنها در موردی که مسئله را انکار می نمایند احتیاج به حاکم خواهند داشت و در چنین مواردی هم اکثراً با ظلم و فجور همراه است و گاهاً نیز مسبب آن فراموشی است. ولی هر فردی اعم از نیک و بد به حلال و حرام احتیاج دارند ولی تنها تعداد کمی از نیکان احتیاج به قضاوت خواهند داشت.

به همین خاطر هنگامی که ابوبکر -رضی الله عنه- عمر -رضی الله عنه- را مأمور قضاوت در بین مردم نمود یکسال منتظر ماند ولی دو نفر در مورد یک مسئله به او مراجعه نکردند و اگر مجموع قضاوتهایی از این نوع را که رسول الله - صلی الله علیه و سلم – انجام داده شمارش نماییم به دو مورد نمی رسیم در حالیکه مسئله در مورد حلال و حرام که قوام دین است و خاص و عام به آن احتیاج دارند اینگونه نیست.

این حدیث**أَعْلَمهم بِالْحَلَالِ وَالْحَرَامِ مُعَاذُ بْنُ جَبَلٍ** به اتفاق علما نسبت به**أقْضَاکُم علی** در صورتی که بخواهند به آن استناد نمایند به صحت نزدیک تر است و حال که از لحاظ سند و دلالت نمودن اینگونه است معلوم می شود کسی که با توجه به این سند به عالمتر بودن علی بر معاذ رأی دهد جاهل است تا برسد به اینکه با عالمتر بودنش نسبت به ابوبکر و عمر که از معاذ عالمترند رأی دهد، علی رغم اینکه حدیثی که در آن از معاذ و زید نام برده شده را بعضی ضعیف و بعضی حسن می دانند ولی حدیثی که نام علی در آن برده شده ضعیف است.

اما در مورد حدیث: :**أنا مدینة العلم**  باید گفت که حدیثی واهی و ضعیف است به همین دلیل هر چند که ترمذی آن را روایت کرده است آن از جمله احادیث موضوع و تکذیب شده به حساب آورده اند، لذا ابن جوزی آن را در موضوعات ذکر کرده و بیان داشته است که این حدیث از جمیع طروق آن موضوع و ساختگی است.

و کذب و دروغ بودن آن به وسیله متن آن نیز معلوم می گردد لذا احتیاج به برسی اسناد ندارد چون اگر رسول الله - صلی الله علیه و سلم – شهر علم باشد در آن صورت برای این شهر جر دروازه ای نخواهد بود در حالیکه درست نیست که پیام آور رسول خدا و کسی که پیام او را به امت می رساند یک نفر باشد، بلکه واجب است مبلغ و رساننده خبر از او اهل تواتر باشند کسانی که به واسطه خبر آنها برای غائب علم حاصل می گردد. که روایت واحد به وسیله قرائن مفید علم است. و این قرائن و شوهد یا منتفی است یا از بیشتر مردم مخفی می ماند و یا اینکه بیشتر مردم علم به قرآن و سنت متواتر برایشان حاصل نمی گردد، در حالیکه به وسیله نقل متواتر برای خاص و عام علم حاصل می گردد.

این حدیث را یک فرد زندیق یا جاهل که به گمانش خواسته مدحی بنماید ساخته شدهه و به دروغ نسبت داده است یا این را ساخته اند تا به وسیله آن علوم دینی را زیر سؤال ببرند چون تنها یک اصحاب آن را ابلاغ کرده باشد همینگونه خواهد بود.

و بصورت متواتر نیز خلاف این موضوع ثابت است چون در تمام شهرهای مسلمین از غیر علی و به وسیله باقی اصحاب علوم دین ابلاغ شده است چنانکه مسئله در مورد اهل مکه و مدینه واضح است و اهل شام و بصره نیز همینگونه اند چون آنها از علی جز چیزهای اندکی را دریافت نداشته اند چنانکه بیشترین جای که علم از طریق علی بیان گردیده است کوفه می باشد ولی با این حال قبل از ولایت عثمان مردم آنجا قرآن و سنت را فرا گرفته بودند که به نسبت ولایت و حکومت علی متقدم است.

فقیه ترین و عالمترین مردم مدینه علم را در زمان عمر آموختند و قبل از آن احدی از آنها از علی چیزی را نیاموخته مگر کسانی که به هنگام بودن علی در یمن از او آموخته باشند آنگونه که در چنان اوضاعی از معاذ بن جبل نیز آموخته اند چون مقام معاذ بن جبل و تعلیماتش در یمن بیشتر از مقام و تعلیم علی بوده است به همین سبب مردم یمن از معاذ بیشتر از علی روایت کرده اند و شریح و دیگر بزرگان تابعین فقه را از معاذ آموخته اند. و هنگامی که علی وارد کوفه گردیدشریح قبل از او عهده دار مقام قضاوت شده بود و علی در زمان خلافت خویش شریح و عبیده سلمانی را عهده دار مقام قضاوت نمود که هر دو از غیر او فقه را آموخته بودند و حال که علوم اسلام قبل از اینکه علی به کوفه رود در سرزمینهای اسلامی چون حجاز، شام، یمن، عراق، خراسان، مصر و مغرب منتشر شده و علومی هم که در کوفه منتشر گشته بود غیر از او آن را در کوفه انتشار داده بودند و چیزی از مسائل علمی به صورت خاص به نسبت باقی اصحاب به علی اختصاص نداشت و تبلیغ عمومی هم که به واسطه ولایت و حکومت برایش حاصل گردید بیشتر از آن برای ابوبکر و عمر و عثمان حاصل شد و به صورت خاص نیز ابن عباس بیشتر از او فتوا داده است، ابوهریره بیشتر از او روایت نموده است در حالیکه علی از هر دو نفر یاد شده عالمتر است همانگونه که ابوبکر و عمر و عثمان نیز از آنها عالمتر می باشند و همچنین خلفای راشدین اقدام به تبلیغ عمومی اسلام کرده اند چیزی که مردم به آن بیشتر از بعضی از علوم خاص احتیاج دارند که بعضی رساننده آن بوده اند.

اما آنچه که بعضی از دروغگویان و جاهلان در مورد اینکه علی به صورت خصوصی دارای علم بخصوصی بوده است همه آنها باطل می باشند در صحیح ثابت است که به او گفته شد آیا از رسول الله - صلی الله علیه و سلم – چیزی پیش خود دارید؟ جواب داد:**لَا وَالَّذِی فَلَقَ الْحَبَّةَ وَبَرَأَ النَّسَمَةَ إِلَّا فَهْمٌ یُؤْتِیهِ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ رَجُلًا فِی الْقُرْآنِ وَمَا فِی هَذِهِ الصَّحِیفَةِ وکان فیها عقول الدیات ـ أی‏:‏ أسنان الإبل التی تجب فیه الدیة ـ وفیها فِکَاکُ الْأَسِیرِ وَفیها‏:لَا یُقْتَلُ مُسْلِمٌ بِکَافِرٍ‏** (خیر قسم به کسی که دانه فلق و انسان را آفرید جز فهمی که خداوند در مورد کتابش به بنده ای بدهد و جر آنچه که در این صحیفه موجود است و در آن نیز مسائلی مربوط به دیات و آزادی اسرا موجود است و اینکه مسلمان به سبب کفر کشته نمی شود.) و در لفظی آمده است:[هل عهد إلیکم رسول اللّه صلى الله علیه وسلم شیئًا لم یعهده إلى الناس‏؟‏] (آیا رسول الله - صلی الله علیه و سلم – چیزی را با شما در میان نهاده که با دیگران در میان ننهاده باشد؟) پس آن را نفی می کند.

و آنچه را که بعضی از جاهلان می گویندو  آن اینکه هنگام غسل میت رسول الله - صلی الله علیه و سلم – علی از آن آب غسل، علم اولین و آخرین را وراث شده است از جمله زشت ترین دروغگوئیهاست. چون خوردن آب غسل مشروع نست و علی نیز چیزی را ننوشیده است و در صورتی که این مسئله باعث علم باشد در آن کار دیگران نیز با او شریک بوده اند و هیچکدام از افرادی عالم این مسائل را روایت نکرده اند و ذکر مسائلی چون: اینکه او بواسطه دانستن علم باطن از ابوبکر و عمر و دیگران ممتاز بوده است. چنین مسائلی از جمله مقالات باطنیهای ملحد و امثالهم می باشد کسانی که کافر می باشند. و حتی دارای آن چنان مسائل کفری هستند که یهود و نصارا فاقد آن می باشند، چنانکه به الوهیت و نبوتش معتقد شدند و اینکه او از رسول الله - صلی الله علیه و سلم – عالمتر است و اینکه در امورات باطن معلم پیامبر - صلی الله علیه و سلم – بوده است و امثال این گفته ها، که اهل غلو و افراط در کفر و الحاد آن را بر زبان می رانند. و الله سبحانه و تعالی اعلم.

 

 

 

آیا ابوبکر و عمر از خضر افضلتر اند؟

 

اساس مسائل در این مورد بر این پایه قرار دارد که آیا خضر پیامبر است یا نه؟ اکثر علما معتقدند که ایشان پیامبر نبوده اند و این مورد را ابو علی بن ابو موسی و دیگر علما انتخاب کرده اند، و بر این اساس ابوبکر و عمر از خضر افضل تر می باشند.

و قول دوم این است که او پیامبر است و ابو الفرج ابن جوزی و دیگرانی بر این باورند و بر این اساس خضر از ابوبکر و عمر افضل تر می باشد اما به اتفاق رسول الله - صلی الله علیه و سلم – و عیسی بن مریم - علیه السلام- از ابوبکر افضلتر می باشند. که محمد در اول این امت و عیسی در آخر آن می باشد.

 

 

 

 

تفضیل سه خلیفه اول بر علی

 

س: نفری به سنت متمسک است و در تفضیل سه خلیفه اولی بر علی دچار تردید است چون رسول الله - صلی الله علیه و سلم – در مورد علی فرموده است:**أنت منی وأنا منک‏** (تو از من و من از تو هستم.) و همچنین فرموده:**أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى**^[11] (نسبت تو به من چون نسبت هارون به موسی است.) و همچنین فرموده است:**لَأُعْطِیَنَّ الرَّایَةَ رَجُلًا یُحِبُّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ…**^[12] (پرچم را به دست کسی می دهم که خدا و رسولش را دوست دارد…) و می فرماید:**مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ**^[13] (هرکس من مولای او هستم علی نیز مولای اوست.)**اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالَاهُ وَعَادِ مَنْ عَادَاهُ…**^[14] (بار الها کسی که او را دوست می دارد دوست بدار و با کسی که با او دشمنی می کند دشمن باش.) و می فرماید:**أذکِّرکُم اللّه فی أهل بیتی** (شما را در مورد اهل بیتم متذکر می شوم.) در سوره آل عمران آیه 61 خداوند می فرماید:*فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکُمْ…* «بگو بیایید تا فرزندانمان و شما نیز فرزندانتان  را فرا خوانیم…»  و می فرماید:*هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنْسَانِ*^[15]«هر آینه مدتی بر آدمی آمده است» و می فرماید:*هَذَانِ خَصْمَانِ اخْتَصَمُوا فِی رَبِّهِمْ*^[16] «اینها دو دشمن هستند که بر سر پروردگارشان با همدیگر می جنگند.»

ج: در آغاز به نکته ای باید توجه نمود و آن اینکه: هنگامی که فضیلتی برای یک نفر اثبات می شود که مانندش در دیگری وجود ندارد در صورت وجود شرایط مساوی شخصی که دارنده صفت می باشد او برتر است ولی داشتن فضائلی که دیگران نیز دارای آن هستند موجب فضیلت نمی باشد.

و حال که چنین است فضایل ابوبکر صدیق -رضی الله عنه- که به واسطه آن از دیگران متمایز است دیگران فاقد آن می باشند، در حالیکه فضایل علی از جمله امورات مشترک می باشدکه دیگران نیز واجد آن هستند، چنانکه در مورد صدیق می فرماید:*لَوْ کُنْتُ مُتَّخِذًا من اهل الارض خَلِیلًا لَاتَّخَذْتُ أَبَا بَکْرٍ خلیلاً‏**^[17] (در صورتی که از اهل زمین خلیلی برمی گرفتم ابوبکر را یار صمیمی خویش قرار می دادم.) و می فرماید:**لَا یبْقی فِی الْمَسْجِدِ خَوْخَةٌ إِلَّا سدت الا خَوْخَةَ أَبِی بَکْرٍ**^[18] (همه درهای رو به مسجد را بستند تنها دروازه ابوبکر را باز گذاشتند.) و می فرماید:**إِنَّ أَمَنَّ النَّاسِ عَلَی فِی صُحْبَتِهِ وَ ذات یده أَبُو بَکْرٍ‏**^[19] (در دوستی و مال از ابوبکر بیشتر از هرکس امین هستم.) اینها مجموعاً سه خصوصیتی هستند که هیچ فردی در آن با او مشترک نیست. یکی دال بر این است که رسول خدا آنگونه که نسبت به ابوبکر در جان و مال احساس امنیت داشته از کسی دیگر نداشته است. بعضی از دروغگویان خواسته اند با جعل حدیث نبستن در را برای علی هم ثابت کنند ولی موضوع یارای مقابله با صحیح را ندارد و این امر مخصوص ابوبکر صدیق است.

 در سومی اظهار می دارد که هیچ بشری استحقاق خلیلی را در صورت امکان جز ابوبکر نداشته است و در صورتی که دیگران از او برتر بودند نسبت به این امر شایستگی بیشتری می داشتند. و همچنین دستور دادنش مبنی بر امامت نماز در مدت زمان مریضی برای ابوبکر از جمله خصایص و فضایل اوست و به همین صورت سپردن امارت حاجیان در زمان حیات خویش به ابوبکر برای اینکه سنت را برپا دارد و آثار جاهلیت را محو نماید از جمله خصوصیات و ویژگیهای اوست و همچنین فرموده اش در حدیث صحیح که مسلم آن را روایت می کند:**ادْعُ أَبَاکِ وَأَخَاکِ حَتَّى أَکْتُبَ لِأَبِی بَکْرٍ کِتَابًا**^[20] (به عایشه صدیقه می گوید: برادر و پدر را صدا بزن تا کتابی برای ابوبکر بنویسم.) و امثال این احادیث که بسیارند بیان کننده این امرند که در میان اصحاب فردی مساوی و در مرتبه او نبوده است.

اما اینکه در مورد علی فرموده است**أنت منی وأنا منک‏** همین مسئله را در مورد دیگران نیز بیان داشته است. آن را به مسلمانان و و جماعت اشعریها نیز گفته است. پروردگار متعال می فرماید:*وَیَحْلِفُونَ بِاللَّهِ إِنَّهُمْ لَمِنْکُمْ وَمَا هُمْ مِنْکُمْ*^[21] «به پروردگار سوگند یاد می کنند که از شما هستند در حالیکه از شما نیستند.» رسول الله - صلی الله علیه و سلم – می فرماید:**مَنْ غَشَّنَا فَلَیْسَ مِنَّا** (هرکس ما را فریب دهد از ما نیست.) که مقتضی آن این است هرکس این گناهان کبیره را ترک نماید از ماست پس هر مؤمن کامل الایمان از پیامبر و پیامبر از اوست و همچنین پیامبر - صلی الله علیه و سلم – در مورد دختر حمزه می فرماید:**أنت منی وأنا منک‏** و به زید می فرماید:**أنت أخونا ومولانا** (تو برادر ما و مولای ما هستی.) این امر اختصاص به زید ندارد بلکه همه کسانی را که آزاد کرده است به همین صورت می باشند.

و همچنین این فرموده:**لَأُعْطِیَنَّ الرَّایَةَ…** صحیح ترین حدیث روایت شده در مورد فضیلت علی -رضی الله عنه- می باشد که بعضی از دروغگویان بر آن افزوده اند که گویا ابوبکر و عمر در آغاز پرچم را گرفته و سپس فرار نموده اند. در صحیح موجود است که عمر -رضی الله عنه- گفت:[ما أحببت الإمارة إلا یومئذ] (من ریاست را جز در آن روز دوست نداشتم.) این حدیث رد کننده موضع گیری نواصب در مورد علی می باشد. در مورد توصیفی که در این فرموده در مورد علی ذکر شده باید گفت: این مسئله تنها جزو خصایص او نیست بلکه هر مؤمن کامل الایمانی خدا و رسولش را دوست می دارد و خدا و رسولش نیز او را دوست می دارند چنانکه می فرماید:*فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونَهُ*^[22] «خداوند به زودی قومی را برمی انگیزد که آنها را دوست می دارد و آنها نیز خداوند را دوست می دارند.» حال آنکه اینها همان کسانی هستند که با امامت ابوبکر با مرتدین جنگیدند و در صحیح موجود است که از رسول خدا سؤال شد که:**أَیُّ النَّاسِ أَحَبُّ إِلَیْکَ قَالَ عَائِشَةُ قال فمِن الرِّجَالِ قَالَ أَبُوهَا**^[23] (محبوبترین مردمان پیش تو چه کسی می باشد؟ فرمود: عایشه. سؤال را در مورد مردان تکرار کردند: فرمود: پدرش. که این مورد جزو خصایص ابوبکر است.) اما در مورد این فرموده:**أَمَا تَرْضَى أَنْ تَکُونَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى**^[24] (آیا راضی نیستی که نسبت به من منزلت هارون نسبت به موسی را داشته باشی.) رسول الله - صلی الله علیه و سلم – این را هنگامی فرمود که قصد عزیمت به غزوه تبوک را داشت و علی را نیز در مدینه جانشین کرده بود. بعضی گفته اند به خاطر اینکه ایشان را مبغوض داشته او را جانشین نموده است. رسول الله - صلی الله علیه و سلم – هرگاه به جنگ می رفت نفری از امتش را بعد از خویش جانشین قرار می داد و این کار را هنگامی انجام می داد که تعدادی از مؤمنان نیرومند و توانا در مدینه می ماندند، ولی در غزوه تبوک اجازه ماندن به هیچ فردی را نداد بنابراین جز افرادی که معذور بودند یا گناهکار کسی باقی نماند. بنابراین چنین جانشینی نشانه ضعف بود لذا منافقین شروع به طعنه زدن به علی کردند به همین خاطر رسول الله - صلی الله علیه و سلم – برایش بیان می دارد که من تو را به خاطر اینکه پیش من دارای نقایصی هستی جانشین نکرده ام، چنانکه موسی هارون را جانشین خویش کرد در حالیکه او شریک رسالتش بود آیا تو به این کار راضی نیستی؟ و آشکار است که رسول الله - صلی الله علیه و سلم – قبل از ایشان دیگرانی را نیز جانشین کرده بود که آنها نیز همگی چنین منزلتی را یافته بودند و اینکار از جمله خصوصیات علی نیست در صورتی که این جانشینی نشانه فضیلت بر دیگران بود ترسی بر علی نبود تا اینکه از ناراحتی گریه کند. از جمله چیزهایی که بیانگر این مسئله می باشد این است که رسول الله - صلی الله علیه و سلم – در سال نهم هجری ابوبکر را بر علی امیر و سرپرست قرار داده است و در اینکه علی را بر ابطال عقد و قرار دادها با مشرکین فرستاد به عنوان خصوصیت ویژه برایش محسوب نمی گردد چون عادت بر این منوال جریان داشت که عقد قرار داد و ابطال آن را تنها می بایست یکی از افراد اهل بیت انجام دهد بنابراین هر فردی از اهل بیت را امیر قرار می دهد معلوم می شود که این حدیث بر اینکه او به منزله هارون از هر جهت می باشد دلالت نمی کند تنها شبهه ای که ایجاد می کند این است که بر خلافت و جانشینی ایشان دلالت نماید ولی این امر مخصوص ایشان نیست.

رسول الله - صلی الله علیه و سلم – ابوبکر را به ابراهیم و عیسی، و عمر را به نوح و موسی - علیهم السلام- هنگامی که به مسئله اسراء و معراج اشاره می کند تشبیه می نماید و این مورد به نسبت تشبیه کردن علی به هارون بزرگتر و مهمتر است که لازمه اش این نیست که ابوبکر و عمر به منزله آن پیامبران باشند بلکه تشبیه کردن چیزی به چیز دیگر به خاطر مشابهت در بعضی موارد است که این در قرآن و سنت و کلام عرب بسیار است.

اما در مورد این فرموده:**مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالَاهُ…**^[25] (هرکس من مولای او هستم علی نیز مولای اوست بار الها هرکس او را دوست دارد دوستش بدار…) این حدیث در هیچکدام از کتابهای مصور بیان نشده است فقط ترمذی آن را در سننش آورده و آن هم تنها بخش نخستش را بیان داشته است**مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ** و قسمت اضافی بر آن در حدیث وجود ندارد. از امام احمد در موردش سؤال می کنند جواب می دهد که کوفیان آن را اضافه نموده اند و بدون هیچگونه شکی ساختگی است و دلایل آن واضح می باشد.

اول اینکه: حق غیر از رسول الله - صلی الله علیه و سلم – همدم و همراه هیچ فرد دیگری نیست چون در غیر این صورت فرد مذکور می بایست چون رسول الله - صلی الله علیه و سلم – در تمام اقوالش پیروی شود. در حالیکه اصحاب و حتی پیروان علی در مسائلی با او مخالفت نموده اند که نصوص هم موافق آنها بوده است چنانکه در مسئله عده زنی که حامله است و شوهرش مرده است اختلاف روی داد و قول علی صائب نبود.

ثانیاً:**اللهم انصر من نصره‏.‏‏.‏‏.** (پروردگارا را کمک کن هرکس که او را کمک می کند) که ادامه حدیث قبلی است خلاف واقع است چنانکه کسانی همراهش در جنگ صفین شرکت کردند و پیروز نشدند و کسانی یاریش نکردند و خوار و ذلیل نشدند چنانکه سعد بن ابی وقاص فاتح عراق همراهش نجنگید و همچنین یاران معاویه و بنی امیه که با او جنگیدند بسیاری از سرزمین های کفر را فتح و خداوند پیروزی را نصیب آنها نمود.

ثالثاً: گفته**اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالَاهُ وَعَادِ مَنْ عَادَاهُ…**  (بار الها کسی که او را دوست می دارد دوست بدار و با کسی که با او دشمنی می کند دشمن باش.) مخالف با اصل اسلام است چنانکه قرآن بیان می دارد مؤمنان علی رغم جنگیدن با هم و ظلم و ستمی که بر هم روا می دارند برادر همدیگرند.

و همچنین در مورد:**مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ** از اهل حدیث کسانی چون بخاری و دیگران از آن ایراد می گیرند و بعضی هم آن را حسن می دانند و در صورتی که رسول الله - صلی الله علیه و سلم – آن را گفته باشد ولایت مخصوص به او را بیان نداشته است بلکه چیزی را که دیگران نیز متصف به آنند را اعلام نموده است و آن همان ولایتی است که همه مؤمنان به نسبت همدیگر از آن برخوردارند. نقطه مقابل موالات معادات و دشمنی است و بدون شک مؤمنان را نسبت به غیر مؤمنان باید دوست داشت و این امر رد بر نظریه نواصب است.

و حدیث بخشیدن و صدقه دادن انگشتری در نماز توسط علی به اتفاق اهل علم دروغ و جعلی است سبب آن نیز امر واضح و ثابت شده است که در جای خویش بصورت مشروح بیان گردیده است.

اما فرموده رسول الله - صلی الله علیه و سلم – در روز غدیر که فرمود:**أذکِّرکُم اللّه فی أهل بیتی** (شما را در مورد اهل بیتم متذکر می شوم.) تنها مخصوص علی نیست بلکه تمامی اهل بیت در آن مساوی هستند و دورترین مردم در عدم رعایت این سفارش و وصیت رافضه می باشند چون آنها با عباس و فرزندانش دشمنی و با اکثر اهل بیت مخالفت و کافران را بر علیه آنها یاری کردند.

در مورد آیه مباهله باید گفت این هم از جمله خصوصیات خاص وی نمی باشد بلکه درخواست رسول الله - صلی الله علیه و سلم – از علی و فاطمه و دو فرزندشان به خاطر این نبوده است که آنها افضل امت هستند بلکه سبب آن این بوده که در میان اهل بیت جزو خواص رسول الله - صلی الله علیه و سلم – می باشند چنانچه حدیث کساء نیز بعد از جمع کردنشان می فرماید:**اللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَیْتِی فَأَذْهِبْ عَنْهُمْ الرِّجْسَ وَطَهِّرْهُمْ تَطْهِیرًا**^[26] (پروردگارا اینها اهل بیت من هستند پلیدی را از آنها دور و پاکشان گردان.) منظور خاصان اهل بیت می باشند نه منحصر کردن اهل بیت در آنها لذا آنها را صدا زده و تخصیص نموده است و در مورد*الأنفس* تعبیر به واحد نوعی نموده است چنانکه در آیه 12 سوره نور می فرماید:*ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَیْرًا* «مؤمنان اعم از زن و مرد نسبت به خویش حسن ظن دارند.» و می فرماید:*فَاقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ*^[27] «بعضی از شما بعض دیگر را بکشد.»

و اینکه می فرماید:**أنت منی وأنا منک‏** (تو از من و من از تو هستم.) منظور این نیست که او جزو ذات رسول الله - صلی الله علیه و سلم – است هر چند شکی نیست که ایشان از نظر منزلت و نزدیکی بزرگترین افراد است، ایشان دارای ویژگی هایی در ایمان و قرابت است که بقیه طایفه و اهل بیت از آن برخوردار نیستند و جریان مباهله نیز مؤید آن است ولی این امر مانع از آن نیست که از غیر طایفه افرادی باشند که از او برترند چون جریان مباهله در بین خویشان و فامیل روی داده است.

و آیه*هَذَانِ خَصْمَانِ…*^[28] مختص به علی نیست بلکه در مورد علی، حمزه و عبیده می باشد و حتی می توان گفت که شامل تمام کسانی است که در بدر حضور داشتند.

اما در مورد سوره انسان*هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنْسَانِ*^[29] باید گفت: هرکس شأن نزولش را در مورد علی، فاطمه و دو فرزندشان بیان داشته آ نرا جعل کرده و دروغ گفته است چون این سوره مکی است و حسن و حسین نیز در مدینه متولد شده اند و در صورتی که هم آن را صحیح هم فرض نماییم این معنی را نمی رساند که هرکس مسکین و یتیم و اسیر را خوراکی دهد افضل اصحاب می باشد بلکه مشترک بین تمام کسانی است که چنین کاری را انجام می دهند و دلالت بر استحقاق ثواب و پاداش برای انجام دهنده چنین کاری می نماید، گر چه اعمال دیگری چون ایمان به خدا و برپا داشتن نماز در وقتش و جهاد در راه خدا از آن برترند.

 

صلوات فرستادن بر علی

س: آیا جایز است علی را به صلوات نمودن مختص نمود؟

ج: برای هیچ فردی جایز نیست جز رسول الله - صلی الله علیه و سلم – فرد دیگری را به صلوات فرستادن اختصاص دهد. اینکار برای هیچ فردی، ابوبکر، عمر، عثمان یا علی جایز نیست، هرکس آن را انجام دهد مبتدع است بلکه یا بر همه سلام می فرستند و یا صلوات را بر همگی ترک می نمایند.

و مشروع این است که بگوید:[ اللهم صل على محمد وعلى آل محمد، کما صلیت على إبراهیم إنک حمید مجید وبارک على محمد وعلى آل محمد، کما بارکت على إبراهیم فی العالمین إنک حمید مجید‏]

و هرکس بگوید هیچ کس بر علی افضل و برتر نیست چنین فردی دچار اشتباه و خطا گردیده چون این ادعا مخالف دلایل شرعی است. و الله اعلم.

تألیف:شیخالاسلام -رحمه الله-

 

 

---

^[1] رواه احمد                            

^[2] رواه بخاری و مسلم

^[3] رواه بخاری و مسلم

^[4] رواه بخاری

^[5] رواه بخاری

^[6] رواه مسلم

^[7] رواه بخاری

^[8] توبه 40

^[9] زمر 9

^[10] بخاری، مسلم و دیگران آن را روایت نموده اند.

^[11] رواه مسلم و بخاری

^[12] رواه مسلم و بخاری

^[13] رواه ترمذی

^[14] رواه احمد

^[15] انسان 1

^[16] حج 19

^[17] رواه بخاری و مسلم

^[18] رواه مسلم و بخاری

^[19] رواه بخاری و مسلم

^[20] رواه احمد

^[21] توبه 56

^[22] مائده 54

^[23] رواه مسلم

^[24] رواه بخاری

^[25] رواه احمد

^[26] رواه ترمذی

^[27] بقره 54

^[28] حج 19

^[29] انسان 1